I. ĐẶC TÍNH SINH VẬT HỌC
Đây là loại hoa "hữu sắc vô hương". Cây co thân củ lá hình kiếm, hoa không đều, xếp theo mộ hướng hay xoắn ốc. Theo các tài liệu hoa có nguồn gốc từ Nam Phi. Hoa có màu sắc đẹp, đỏ, hồng, tím trắng, vàng đặc biệt ở Mỹ, India có hoa màu đen.Giống hoa vàng tím thường dài ngày hơn. các vùng như Tam Đảo, Sapa, Đà Lạt, có thể trồn quanh năm. Ở đồng Bắc bộ trồng vụ hè hoa thườn nhỏ ngắn và xâu, trồng đông xuân thì thích hợp hơn
Thời gian sinh trưởng khoảng 70 - 80 ngày khi cây có 12 - 13 lá thì bắt đầu cho hoa.
II. KỸ THUẬT TRỒNG TRỌT
A. SẢN XUẤT CỦ GIỐNG
Thời gian từ khi trồng đến khi thu củ giống là tháng tỷ lệ củ 75%,1. Làm đất, bón lót
Giống như phần làm đất, bón lót để sản xuất cây hoa ra ngôi, lượng phân mục cũng là 3cm³/ sào, lân và kali là 5kg/sào.2. Trồng và chăm sóc
a. Thời vụ trồngVào tháng 9 tháng 10 hàng năm
b. Cách trồng
Cắm đặt củ theo hàng ngang với cự ly 0,1m x 0,1m mật độ là 30.000 củ trên 100m2 trồng ngập củ sâu 2 - 3cm. Củ giống để trồng là dạng củ gieo nhỏ có đường kính củ từ 0,5 x 0,7cm. Sau khi trồng một tháng cây sẽ mọc đều.
- Chăm sóc : 2 ngày tưới một lần nước lã.
- Làm cỏ : xáo xới 9 lần trong 6 tháng.
- Vét luống : 1 lần/1 tháng.
- Bón thúc: 2 tháng bón 1 lần, bón bằng phân phốt hay ngân trong bể với lượng là 1.200kg cho 1m ^ 2 những lần bón phân phải xới xáo làm cỏ vun luống.
- Phòng chống sâu hại: Dùng Wofatox nồng độ 0,1%. Phun khoảng 80 lít thuốc đã pha cho 1000m ^ 2
6 tháng sau kể từ ngày trồng ta có thể thu được củ, trước khi thu củ 2 - 3 ngày ta phải cắt lá trước, vỏ củ thu hoạch phải có màu nâu, nếu trường hợp củ con non (vỏ củ màu trắng) thì phải để thêm một thời gian nữa mới thu hoạch củ giống.
Củ giống thu hoạch có 3 dạng :
- Củ gieo kích thước củ 0.5 / 0.7 cm
- Củ cắm kích thước củ 2 / 2.5 cm .
- Củ lấy hoa kích thước củ từ 3cm trở lên.
Củ gieo và củ cắm đến năm sau đem trồng lại để lấy củ ăn hoa (lấy hoa) tiếp, nói chung từ củ gieo trồng để thu củ lấy hoa phải mất 3 vụ.
Củ thu hoạch về phải được làm sạch, để củ ở trong kho. Nơi cao ráo, không có nhiều ánh sáng và thông thoáng gió, phải thường xuyên kiểm tra củ trong kho, nếu có hiện tượng sâu bệnh phải phun thuốc phòng trừ ngay.
B. SẢN XUẤT CÂY HOA LAY ƠN
Thời gian từ khi trồng đến khi thu hoạch hoa dao động từ 65 - 95 ngày tuỳ theo từng loại củ hoa (tím, trắng, phấn hồng...).a) Thời vụ trồng
Có thể trồng quanh năm ở những vùng như Đà Lạt, Tam Đảo, Sapa. ở đồng bằng Bắc bộ chủ yếu trồng vào vụ Đông xuân.
b) Làm đất, bón lót
- Nó đòi hỏi đất tốt và làm kỹ, đất phải được cày, phay, đập vơ cỏ 3 lần, các lần cách nhau 5 - 7 ngày. Đất đòi hỏi ẩm đều, dãi nắng, tránh đất cớm bóng.
- Lên luống : trồng theo hàng kép nên phải lên luống rộng 1,6m rãnh 0,4m.
- Đánh rạch : (để trồng củ) định theo chiều dọc luống đánh theo hàng kép: 2 hàng đơn cách nhau 30cm 2 hàng kép cách nhau 60cm như vậy 1 luống phải đánh 4 hàng, mục đích trồng 4 hàng để các cây dựa vào nhau không bị đổ. Phải bón nhiều phân hoại mục, tuyệt đối không bón phân tươi vì khi bón phân tươi, trong lúc phân giải phải tỏa nhiệt làm nong rễ, mặt khác thời kỳ đầu cây thiếu đạm, cây sẽ còi cọc. Lay ơn thiếu phân cây khô đầu lá trầm trọng, khi cắm hoa vào lọ phải cắt đầu lá trông rất xấu, giảm giá trị hàng hóa.
Bón phân lót theo rãnh đã đánh, lượng phân bón là 3cm³/sào, lân và kali 5kg/sào đảo đều với đất.
- Trồng :
Đặt củ cạnh củ 0,2 x 0,24m, củ đặt theo rãnh sâu, đặt củ phải thẳng, không đặt nghiêng củ lấp đất lên củ dày 3 - 4cm, trồng xong tưới đẫm.
- Tưới nước 2 ngày 1 lần.
- Làm cỏ 1 lần/tháng.
Vét luống, vun gốc cho cây khỏi đổ 1 lần 1 tháng.
Sau khi trồng nửa tháng cây sẽ mọc, thường 1 củ đặt sẽ mọc 2 - 3 mầm, phải tỉa các chồi phụ nhỏ, chỉ để lại 1 chồi to khỏe nhất, nếu để hai chồi hoa sẽ bé hay không cho hoa được. Khi tỉa 1 tay ấn gốc, 1 tay tua mâm, không được làm lỏng gốc.
Khi cây cao 30 - 40cm bón phân thúc vun cao gốc, khi cây gần ra hoa phải cắm cọc, hoặc làm giàn để hoa không đổ, hoa khỏi bị cong queo.
Lay ơn coi như không có sâu hại, chủ yếu là bệnh khô đầu lá nguyên nhân là do đói ăn kết hợp với nấm. Nhưng nên phun 1 lần Wofatoc + Zinep 1% cho cây, lượng khoảng 80 lít cho 1000m ^ 2
Lay ơn hay bị chết dóc (vàng cây) sau các lần mưa lớn nước thoát chậm, mạch nước ngầm cao, biện pháp là phải tháo nước, thoát nước nhanh, hạ mực nước ngầm bằng cách vét luống cao, đào rãnh xung quanh ruộng hoa kết hợp với thoáng gốc cho cây đủ oxy cho rễ.
- Thu hoạch hoa
Khi trên cành hoa có bông hoa cuối cành quay ngang thì thu hoạch được, khi cắt cần nhớ để lại 2 - 3 lá trên thân để nuôi củ giống sau này. Cắt hoa khi bông hoa đầu tiên sắp nở là thích hợp. Cắt xong nhúng ngay gốc vào xô nước. Nếu trời có gió khô, nắng to buộc cho gọn, dựng thẳng bó hoa muốn hoa lâu nở đổ ngập nước chân bông hoa, muốn hoa nở nhanh đổ nước đầy tới cổ bông hoa hơi ấm tay.
Với hoa lay ơn tỷ lệ hoa thu hoạch chỉ khoảng 60% số lượng so với củ đặt. Sau khi thu hoạch xong phải tiếp tục làm cỏ, xới xáo tưới nước để nuôi củ giống.
Sau khi thu hoạch hoa khoảng 1,5 - 2 tháng thì thu củ giống, tức là lúc lá bắt đầu vàng khô, trước khi thu phải cắt lá 2 - 3 ngày mới đào thu củ, củ thu có vỏ màu nâu củ giống thu không bị xây xước, củ giống cũng phải có 3 loại củ :
Củ gieo
Củ cắm
và củ lấy hoa
Khi thu nhặt lấy củ con bằng hạt lạc, hạt dẻ đem rửa sạch. Các bó củ lớn xếp vào nơi khô ráo, sau 3 - 4 tháng nữa bỏ phần thân khô rồi xếp lên giàn như giàn bảo quản khoai tây, khoảng 8 – 9 củ sẽ mọc chồi, bóc lớp vỏ ngoài củ tiếp xúc với 02 nhiều sẽ mọc nhanh hơn. Trường hợp trước lúc trồng mà củ vẫn chưa có mần, thì đem ngâm củ vào nước ấm một đêm, rồi đem ủ ấm chồi sẽ mọc nhanh hơn. Khi trồng người ta thường chọn củ có mầm mới nhú là tốt. Một củ trồng đi trồng lại được ba lần, từ lần thứ 4 trở đi củ sẽ phình to ra, khi đỉnh và gốc lõm xuống thì bỏ. Nếu trồng hoa sẽ bé và xấu.
Những củ nhỏ như hạt lạc hạt dẻ, sau khi rửa sạch phơi khô, bóc bỏ ngoài đem gieo trên luống như trồng để lấy hoa và chăm sóc. Khi cây khô rạc lá đem đào lấy củ, những cây cho củ bằng ngón chân cái là củ tơ đem trồng sẽ cho hoa to, củ bé còn lại trồng một vụ nữa, rồi mới trồng lấy hoa được.
