Tôi là một người Thái đen Sơn La sinh ra và lớn lên ở huyện Thuận Châu nên hôm nay mình muốn chia sẻ với các bạn về một số món ăn đặc trưng của dân tộc mình.
1.Món nướng
Tất cả các loại thịt như Cá, bò, lợn, gà, vịt,.. đều được chế biến thành những món nướngPỉnh tộp
Cá pỉnh tộp ( cá nướng ) chính là một món ăn đặc sản ngon của người dân tộc Thái. Còn được gọi là Pa Pỉnh Tộp (Pa tức là cá trong tiếng Thái). Cá trôi, trắm , chép,rô phi… đều làm được món"pỉnh tộp".
Món cá pỉnh tộp. Ảnh nongnghiep.vn
Những con cá được mổ rạch phần lưng rửa sạch sẽ và để ráo nước. Gia vị gồm: tỏi,hành lá,hành củ,gừng, ớt tươi, xả, lá húng chó đc băm nhỏ sau đó trộn với muối, mì chính. Đảo đều cho đều phần vị, cho vào phần bụng cá đã được mổ sẵn sao cho vừa,gập bụng cá lại cho lên kẹp nướng hoặc vỉ nướng trên than hồng.Nướng sao cho khoảng cách giữa cá với than vừa phải để cá chín đều, không nên để than tắt để bảo đảm cá chín đều để có một món cá pỉnh tộp thơm ngon,nóng hổi.
Nhứa pỉnh
Món thịt gia súc, gia cầm ( gà,vịt, lợn, gà,bò…) được chế biến thành nhiều món nướng khác nhau.
Những miếng thịt được thái miếng nhỏ,ướp gia gia vị gồm: lá chanh,mắc khén,tỏi,muối, mì chính. Ướp đến khi gia vị ngấm đều sau đó cho vào cái xiên được vót từ cây tre hoặc kẹp nướng làm bằng cây tre,nướng trên cái kẹp bằng tre sẽ đem lại mùi thơm hơn.
Nhứa Pho
Thịt cũng được băm nhuyễn với rau thơm,hành, tỏi, gói lá dong nướng ( món nhứa Pho).Phắc Pho
Không chỉ nướng thịt mà có nhiều loại rau cũng được nướng thành những món ăn ngon. Phắc pho là rau gói lá dong nướng.
Món rêu ở suối cũng tương tự như món rau cải, thêm ít tỏi là nướng được món rêu thơm phức.
2.Món nộm - Chụp
Chụp có nghĩa là các món nộm. Đây là món ăn được ưa chuộng không thể thiếu trong mâm cơm của người Thái.
Các loại rau sẽ được luộc chín sau đó vớt ra cho ráo nước. Gừng, lá hành tươi, ớt tươi được băm nhuyễn, thêm muối mì chính trộn đều. Món rau nộm thơm ngon bởi những gia vị mà chúng ta đã trộn đều.
Da con trâu, con bò là một món được ăn được ưa chuộng không thể thiếu trong mỗi bữa cơm, nhất là dịp tết. Thịt trâu nộm - Năng quai chụp - là món nổi tiếng
Năng Quai Chụp - Da trâu nộm (còn được gọi là da trâu muối chua). Ảnh VOV.VN
3. Món thịt gác bếp- thịt khô ( nhứa giảng )
Cũng như trên tất cả các loại thịt đều làm được món này, cụ thể Như một số loại thịt sau :"Cá, thịt trâu, bò được rửa sạch để ráo nước.
Gia vị : mắc khén ( hạt tiêu rừng ), tỏi, ít ớt tươi cho khử tanh cá.thịt bò, trâu được thái thành miếng có độ dài khoảng 15-18cm,rộng 2-4cm.
Nhứa giảng (thịt sấy khô)
4.Món Gỏi cá - Cỏi pa
Nếu ai đã từng đến vùng Sơn La có lẽ ai cũng sẽ biết đến món ăn này. Không chỉ ở vùng nông thôn mà ở những nhà hàng ở thành phố cũng có những quán này. Đây chính là một món để đãi khách quý đến thăm. Ở mỗi nơi sẽ có cách làm gỏi khác nhau, nhiều nơi tôi đã từng đi nhưng món ở Sơn La là món mà tôi thấy dễ ăn và ăn ngon nhất.
Món gỏi cá Sơn La - tức Cỏi Pa Ảnh: Em Vào Bếp
Thịt cá được lọc hết xương,thái mỏng.
Hoa chuối hoặc là lõi non của cây chuối được thái rất mỏng ngâm với nước muối. Ngâm nước muỗi để loại bỏ vị chát và để chuối không bị đen bảo đảm ăn ngon lại có màu sắc bắt mắt. Tỏi, ớt, các loại rau thơm đã được băm nhuyễn trộn với chuối đã thái sẵn. Nước măng chua chính là nguyên liệu chính của món này, được trộn đều. Thịt cá đã thái sẵn chúng ta để đĩa riêng không nên trộn trước khi ăn để đảm bảo thịt tươi và ngon.Thịt cá kết hợp với món nộm chuối chính là món gỏi cá đặc sản của vùng sơn la mà nếu như có dịp ghé lên sơn la các bạn nhớ phải thưởng thức món này.
Món gỏi ngoài thịt cá lọc sẵn thì nhiều nơi còn ăn gỏi cá gọi là cá nhảy. Những con cá bé bằng tầm 2 đến 3 ngón tay được ăn với món chuối nộm. Tuy nghe có vẻ ghê rợn nhưng lại là món ăn được ưa chuộng nhất là phái mạnh.5.Tiết canh.
Tiết canh vịt, ngan, dê,bò, trâu, lợn,... Là món ăn mà ở quán ăn hay trong thôn bản đều yêu thích.
6. Chẳm chéo ( nước chấm).
Đây chính là món mà tất cả mọi nhà đều có trong những bữa cơm. Với mỗi món ăn khác nhau đều có cách làm chẳm chéo khác nhau để phù hợp với vị hương của nó.
Chẳm chéo. Ảnh : Điện máy xanh
Chấm măng tre sẽ làm riêng: ớt nướng,tỏi nướng ( tỏi tươi cũng đc), lá chanh,muối,mì chính. Tất cả cho vào bát gia thật nhuyễn là được bát nước chấm măng thơm ngon cay cay.
Chấm măng đắng, chấm thịt, chấm rau: ớt khô đã được xay thành bột, tỏi, muối, mì chính cũng làm tương tự như trên.
Mỗi người sẽ thích ăn theo kiểu khác nhau và lựa chọn cho mình loại chấm ngon nhất, cay đủ vừa theo khả năng của mình.6. Món Canh bon.
Đây là món ăn cực kỳ đơn giản nhưng lại được yêu thích nhất.
Canh Bon. Ảnh: Youtube Du Lịch Mộc Châu
Lá mon non tước hết xơ, đun lên cho đến khi nát và khuấy đều thành dạng sệt.
Món này nếu kết hợp được với nhiều gia vị sẽ càng thêm ngon hơn. Như lá rau thơm, mùi gai,cà rừng, rau bí,xả, gừng.. càng nhiều loại kết hợp sẽ càng nấu được một món canh ngon và thơm hơn. Món này được nấu với bạc nhạc trâu, bò. ( thịt bạc nhạc là thịt chỉ có mang dai và không có nạc). Đây là món ăn rẻ,đơn giản lại dễ ăn, nó như một đặc sản không thể thiếu của người dân tộc thái.
7.Món Nặm pịa.( Nước pịa của động vật - phân non)
Món này sẽ thật kinh hoàng nếu các bạn chỉ nghe và chưa từng được nếm thử.
Nặm pịa Mộc Châu, ảnh Eva
Món ăn này được làm từ chất dịch ruột ngon các loài động vật như trâu, bò, dê,… hay gọi là phân non. Chất dịch được đem ninh nhừ với nội tạng, sụn, thịt, tiết,… của động vật trong hàng tiếng đồng hồ. Gia vị của món ăn gồm các loại rau thơm, mùi tàu, mắc khén, tỏi, ớt và quan trọng nhất là mật cùng lá đắng. Tổng thể món ăn đủ các vị cay, mặn, ngọt và hơi đắng.
Nếu không phải người Tây Bắc có lẽ nhiều người sẽ không dám ăn thử món này, nhưng hãy thử một lần có khi các bạn sẽ nghiện luôn đó ạ .
Đây là món mà chỉ có khi tổ chức cỗ như: đám cưới, lên nhà mới,... Nó được chấm với thịt, rau sống và đã thành món đặc sản nổi tiếng không chỉ của dân tộc thái mà còn cả vùng Tây Bắc
8.Món Xôi - Khẩu cắm
Xôi là món mà hầu như bữa nào cũng có trong bữa cơm người Thái - trong tiếng Thái là Khẩu Cắm. Người Thái hầu hết trồng lúa nếp nên có nhà sẽ ăn xôi quanh năm suốt tháng không có bữa cơm tẻ nào.
Gạo sẽ được ngâm tầm 4 tiếng trở lên tùy thuộc vào độ dẻo của loại gạo đó mà ngâm ở một thời gian khác nhau. Sau đó được đãi sạch cho đến nước trong veo,Cho vào chõ xôi bằng gỗ sẽ tạo độ mềm và thơm.
Cơm xôi được nấu khi có cỗ thành những màu khác nhau hay được gọi là cơm màu. Ví dụ như xôi màu tím : đun lấy nước lá cơm tím để nguội sau đó ngâm và làm tương tự như trên. Cơm tím được trộn với ít muối, hành lá và ít nước mỡ lợn tạo mùi thơm ngậy.
Xôi được đựng trong cái chõ được đan từ tre, nứa mà có tên gọi là " Ếp Khẩu".9. Cơm Lam - khẩu lam pá ngá
Đây là 1 trong những món đặc sản của người dân tộc Thái. Món này sẽ không thể thiếu khi một người phụ nữ Thái sinh em bé. Ngày đầu tiên chắc chắn phải có cơm Lam này có ý nghĩa để mẹ tròn con vuông mẹ khoẻ, con khoẻ và thông minh.
Cơm Lam Sơn La, ảnh Dân Việt - danviet.vn
Thường thường mùa lạnh thì món này được ưa chuộng nhiều hơn, vừa nướng cơm lam vừa sưởi ấm thì thật là tuyệt vời.
Có một loại cây tre để tạo ra món cơm làm nóng hổi mà người ta hay gọi là "khẩu lam pá ngá". Cho gạo vào Ống tre, giang, nứa và đổ nước vào ngâm cho đến khi gạo đã nở ra và mềm. Sau đó cho các ống tre lên nướng trên bếp lửa. Phải bảo đảm lừa vừa đủ để các ống không bị cháy và bảo đảm cơm chín đều. Khi hơi bốc lên nghi ngút ở miệng ống, mùi thơm toả ra và thấy có vẻ đã chín đều chúng ta bỏ ra ngoài cho đến khi nguội dùng dao tách vỏ ông tre ra và phần lại một lớp rất mỏng. Cơm lam có thể ăn không hoặc chấm kết hợp chẳm chéo sẽ trở nên tuyệt vời hơn.
10. Mẳm cá.
Món mẳm cá chấm xôi nóng hổi chính là một món ăn không thể thiếu của người dân tộc thái. Đặc điểm của món này chính là cay và rất cay. Món này dành cho những bạn ăn được cay nhé.
Món mẳn cá Sơn La. Ảnh Báo Dân Việt
Cá được thái thành miếng, đối với cá bé có thể làm cả con. Rửa sạch để ráo nước, ướp muối và tỏi, Càng nhiều tỏi sẽ tạo ra món cành thơm. Sau đó cho vào hũ hoặc lọ và bảo đảm bị thật kín và chắc không có con gì hay không khí vào được trong đó. Uớp khoảng 1 tuần thì sẽ trong lọ đó sẽ có 1 ít lượng nước nhất định. Đổ ra nồi đun nước đó sôi sau đó để nguội ( đun sôi như vậy sẽ tránh được mùi tanh và tạo được mùi thơm)..Xả lấy cả lá và củ băm thật nhỏ nướng hoặc rang cho đến khi có mùi thơm phức và chín vừa đủ. Sau đó đổ nước đã đun trước đó và thêm 1 lượng nước đã sôi để nguội với lượng nước vừa đủ. Trộn đề xả đã rang vào đó, nếu để càng lâu thì món cá mẳm sẽ càng thơm và ngon hơn. Còn nếu chúng mình không thể cưỡng lại sự hấp dẫn của nó thịt tầm 2 ngày sau cũng có thể ăn được rồi.
Đây là món ăn dành cho tín đồ ăn cay, càng cay sẽ càng ngon .những lúc tôi ăn món này phải hết cả một nồi xôi đó ạ.Trên đây là 10 món ăn đặc sản của người dân tộc thái đen trên vùng núi Tây Bắc.Còn rất nhiều món ăn ngon mà tôi chưa kể đến để khi nào các bạn có dịp lên Sơn La các bạn hãy thử những món ăn tôi vừa kể và còn rất nhiều món khác nữa ..
Đây là một số nét về văn hoá ẩm thực của người Thái mà tôi muốn chia sẻ đến các bạn đọc.
