Những điều bạn cần biết khi bảo dưỡng hệ thống điện trên xe máy - Hùng Lê

Hệ thống điện trên xe máy có nhiệm vụ cung cấp một nguồn năng lượng điện giúp cho xe hoạt động ví dụ như hệ thống đánh lửa, hệ thống chiếu sáng, hệ thống tín hiệu đèn còi.

Cần cung cấp đủ năng lượng điện thì đèn xe mới có thể đạt độ sáng đúng công suất đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông

1. Bảo dưỡng bình ắc quy

 Bình ắc quy trên xe máy sẽ là "nhà máy điện" cung cấp nguồn điện chính cho xe hoạt động. Cũng như bao bộ phận khác trên xe bình ắc quy cũng có tuổi thọ sử dụng, do đó việc kiểm trả bảo dưỡng ắc quy xe máy định kỳ là điều cần thiết để giảm thiểu tối đa những rủi ro do hết bình, yếu bình dẫn tới xe hoạt động không hiệu quả.

Nguồn điện là nguồn năng lượng quan trọng trên xe máy,  nếu không có điện ta không thể khởi động xe và các thiết bị điện trên xe

1.1 Phân loại bình ắc quy trên xe máy

Hiện nay trên xe gắn máy thì có có ắc quy axit gồm 2 loại là: ắc quy nước ( ắc quy hở khí) và ắc quy khô ( ắc quy kín khí)

Ắc quy nước có đặc điểm

• Công suất lớn
• Cần bảo dưỡng thường xuyên
• Châm nước cất theo định kì
• Thường xuyên kiểm tra mức dung dịch điện phân và khả năng phóng điện của bình

Loại ắc quy này có chất lỏng bên trong nên thường được gọi là ắc quy nước
 

• Không cần bảo dưỡng
• Không cần châm nước
• Không cần đo tỷ lệ điện dịch và nạp điện bổ sung như ắc quy nước
• Kết cấu bình nhỏ gọn
• Khả năng phóng điện cao hơn so với ắc quy nước

Sử dụng bình ắc quy khô sạch sẽ hơn ắc quy nước do phần kim loại xung quanh không bị hơi axit ăn mòn

Ắc quy trên xe máy hoạt động dựa vào quá trình biến đổi hóa năng thành điện năng qua đó có thể tích trữ và cấp điện cho các thiết bị khác trên xe

1.2 Bảo dưỡng thường ngày

• Dựng chân chống giữa để bình ắc quy được giữ thẳng, sau đó kiểm tra độ cao của mặt chất lỏng bên trong có nằm giữa vạch trên và dưới không, nếu mặt chất lỏng thấp hơn vạch dưới thì phải đổ thêm nước chưng cất.
• Kiểm tra bề mặt vỏ bên ngoài bình ắc quy xem có hiện tượng tràn chất điện giải không, phải lau sạch bụi bẩn để bình ắc quy luôn sạch sẽ.
• Kiểm tra các đầu nối dây dẫn xem tiếp xúc có tốt không, có bị ăn mòn với đầu dây dẫn nối cực dương, cực âm không. Nếu đầu dây dẫn bị ăn mòn hoặc gỉ thì có thể tháo ra rồi dùng bàn cọ làm sạch. Khi tháo, trước tiên phải bắt đầu từ cực âm, đồng thời chú ý không được để cực âm tiếp xúc với thân xe.

Bảo dưỡng thường ngày sẽ giúp tăng tuổi thọ sử dụng cho ắc quy

• Khi đã cọ sạch thì đem lắp lại, trước tiên phải nối cực dương, sau đó nối cực âm, thao tác như vậy có thể tránh bị chập mạch. Vì dây nối cực dương dễ bị ăn mòn (khi làm việc khí Hyđrô dễ bay hơi), cho nên phải bôi một lớp mỡ để tránh bị ăn mòn.
• Kiểm tra xem lỗ thông khí trên nắp bình có thông hay không, nếu bị tắc thì phải vặn ra rồi lấy que sắt nhỏ để chọc cho thông.
• Kiểm tra xem bình ắc quy lắp có chắc chắn không, nếu bị lỏng thì phải lắp lại cho chắc.
• Định kỳ kiểm tra mật độ chất điện giải, khi chuyển mùa phải điều chỉnh mật độ, khi mức phóng điện vượt quá quy định thì phải nạp điện kịp thời.
• Quan sát nửa bên dưới bình ắc quy, nếu thấy ở tầng đáy xuất hiện chất lắng đọng thì chứng tỏ tấm cực đã bị long, đã sắp hết thời hạn sử dụng, phải chuẩn bị thay bình ắc quy mới.
• Khi phát hiện thấy bình ắc quy hoạt động không bình thường phải kịp thời tìm hiểu nguyên nhân để loại bỏ sự cố.

1.3 Những vấn đề cần lưu ý khi nạp điện

Hiện tượng phân cực của bình ắc quy chính là hiện tượng các tấm cực của bình ắc quy không bằng nhau
 

1.4 Phòng tránh hiện tượng lưu hóa tấm cực

1.4.1 Hiện tượng

Nguyên nhân phổ biến biến làm ắc quy giảm hiệu suất, khả năng vận hành, tuổi thọ nhiều nhất là hiện tượng sulfat hóa trong ắc quy

1.4.2 Nguyên nhân

• Bình ắc quy lâu không được nạp đủ điện, hoặc để lâu trong trạng thái bán phóng điện;
• Bình ắc quy bọc kín hoặc của xe ngừng chạy không thể tiến hành nạp điện bổ sung và tiến hành chu kỳ xả (đẩy);
• Khi sử dụng bình ắc quy mới nhưng không nạp đủ điện, khiến cho chì sunfat hình thành trong quá trình bảo quản tấm cực không thể mất hẳn;
• Mặt chất điện giải quá thấp, phần lộ ra của tấm cực tiếp xúc với không khí nên dần bị lưu hóa;
• Mật độ chất điện giải quá cao, nhiệt độ môi trường thay đổi đột ngột, sự chênh lệch nhiệt độ Iớn,... đều có thể dẫn đến hiện tượng lưu hóa tấm cực.

1.4.3 Biện pháp phòng tránh

Sạc điện cho ắc quy xe máy và phòng tránh hiện tượng Sunfat hóa

• Điện áp đầu cuối của bình ắc quy tăng lên giá trị cực đại, mà trong vòng 3 tiếng không tăng thêm.
• Mật độ chất điện giải tăng đến giá trị cực đại, mà trong 3 tiếng không tăng thêm.
• Bên trong bình ắc quy sủi rất nhiều bọt khí, dẫn đến hiện tượng sôi sùng sục.

2. Bảo dưỡng máy phát điện (ma-nhê-tô)

Củ phát điện lưới trên xe máy 
 

• Khi làm sạch có thể dùng vải hoặc sợi bông nhúng vào xăng không chì để lau bề mặt đế cực bằng thép từ của bộ phận quay (rotor), dị vật bám trên lõi stator và bề mặt để, lau xong phải nhanh chóng sấy khô, không được dùng nước xút hoặc dầu hỏa để làm sạch máy từ điện.
• Kiểm tra lõi sắt và cuộn dây xem có chắc chắn không
• Nếu thấy lỏng thì phải vặn chặt, vòng bịt bị hỏng, rò dầu thì phải thay cái mới

Cần bảo dưỡng củ phát thường xuyên để đảm bảo hoạt động đúng hiệu suất thiết kế

• Khi kiểm tra tính cách điện của cuộn dây, có thể dùng đồng hồ đo vạn năng cao trở (điện trở cao) để đo không được dùng đồng hồ đo điện trở hoặc nguồn điện xoay chiều 220V để kiểm tra nếu không có thể sẽ làm hỏng tính cách điện.
• Nếu phát hiện thấy vật cách điện trên bề mặt cuộn dây bị hỏng, có thể dùng nhựa Epoxy hoặc sơn cách điện nhanh khô để quét phủ lên rồi hong khô, nếu thấy cuộn dây mành và lõi sắt có hiện tượng lỏng tương đối, cũng có thể dùng nhựa Epoxy dính lại rồi hong khô cho chắc.
• Đối với bụi bẩn bên trong máy từ điện, có thể dùng máy thổi khí để thổi sạch, các mối hàn bị long thì phải hàn lại cho chắc.
• Khi tháo máy từ điện phải chú ý bảo vệ tính năng nam châm trên rotor, không được hong rotor trên ngọn lửa, để tránh bị khử từ, khi nào có điều kiện có thể dùng máy đo cảm ứng từ để kiểm tra từ tính của rotor. Khi lắp phải điều chỉnh độ hở của bộ khởi động (bộ xúc phát), có thể dùng cỡ lá (cỡ đo khe) để điều chỉnh sao cho khe hở giữa các nắc (vòng đệm) trên lõi sắt của bộ khởi động và rotor khống chế ở khoảng 0,5-0,9mm, điều chỉnh xong phải vặn chặt ốc và kiểm tra lại xem khe hở có thay đổi không.

3. Bảo dưỡng hệ thống đánh lửa điện dung CDI (bằng tay)

Cơ bản cấu tạo CDI gồm có 2 hai cuộn dây, 2 cuộn nguồn, cuộn đèn và cuộn kích

Sơ đồ nguyên lý hệ thống đánh lửa AC - CDI

Sơ đồ nguyên lý hệ thống đánh đửa DC - CDI
 

4. Bảo dưỡng máy điện một chiều

Sơ đồ nguyên lý hoạt động của máy phát điện một chiều 

• Vặn ốc cố định trên nắp máy điện, tháo nắp máy điện.
• Vặn 2 ốc dài trên vỏ máy điện, lắc nhẹ vỏ máy điện, đồng thời dùng sức kéo vỏ máy điện ra ngoài là có thể tháo được stator.
• Dùng vải sạch nhúng xăng và dầu hỏa để lau sạch bụi than bám bên trong stator và trên ống đứng chuyển mạch.
• Nếu bề mặt ống đứng chuyển mạch bị đen thì trước tiên có thể dùng vải ráp mịn đánh sạch, sau đó dùng lưỡi cưa cùn cạy sạch bụi bẩn bên trong rãnh của ống đứng chuyển mạch.

5. Bảo dưỡng bộ điều chỉnh

6. Bảo dưỡng đèn trước

Việc bảo dưỡng đèn phía trước thường xuyên là cần thiết để đảm bảo có thể di chuyển khi trời tối

• Tháo tấm chắn trước, tháo nắp cao su, ấn đui bóng đèn xuống dưới, đồng thời xoáy sang trái là tháo ra được. 
• Đối với kính phản quang mạ crôm hoặc mạ kền (niken) thì phải dùng da đanh nhúng cồn rồi khẽ lau từ bên trong của kính phản quang ra ngoài theo hình xoắn ốc.
• Sau khi hong khô mới lắp vào.
• Đối với kính phản quang mạ crôm hoặc tráng bạc, chỉ có thể dùng bông sạch nhúng nước để lau.
• Khi lau phải xoay theo hình tròn, lực tác dụng không quá lớn, mà nước bẩn chảy ngược chiều với bông, sau khi hong khô mới được lắp vào.
• Khi lau, chú ý ngón tay không được chạm vào mặt kính phản quang, để tránh in dấu tay lên rất khó chùi.