1. Bảo dưỡng động cơ thường ngày
Động cơ biến nhiên liệu thành nguồn năng lượng sinh công cho xe
Nếu ta ví nhiên liệu là dòng máu của xe thì động cơ chính là trái tim, một trái tim khỏe thì mới có một chiếc xe khỏe. Do đó động cơ xe máy cần được bảo dưỡng, kiểm tra thường ngày những tiêu chí đó gồm có:1.1 Kiểm tra lượng dầu bôi trơn
Đối với các loại động cơ đốt trong trên những chiếc xe máy chạy xăng thì dầu bôi trơn là nhiên liệu không thể thiếu có vai trò vô cùng quan trọng trong việc vận hành động cơ như:- Tác dụng bôi trơn: Dầu bôi trơn hiến nhiên sẽ có tác dụng bôi trơn. Hỗ trợ cho piston di chuyển lên xuống nhẹ nhàng bên trong xilanh. Làm giảm lực ma sát của thiết bị mỗi khi động cơ máy móc vận hành.
- Tác dụng làm mát: Trong quá trình động cơ hoạt động sẽ sản sinh ra nhiệt lượng. Dầu bôi trơn đóng vai trò làm dung môi làm mát. Giúp cho động cơ tránh bị quá nhiệt giảm nguy cơ cháy piston.
- Tác dụng làm kín: Dầu bôi trơn cũng thể hiện vai trò trở thành một lớp đệm, lớp lá chắn hiệu quả. Giúp bịt kín khe hở giữa piston và xilanh. Từ đó giúp cho áp suất sinh ra không bị thoát ra ngoài
- Tác dụng làm sạch: Khi động cơ vận hành, nhiên liệu sẽ bị đốt cháy sản sinh ra muội đọng tồn lại bám bên trong. Sự góp mặt của dầu bôi trơn sẽ giúp làm sạch và cuốn trôi lớp bụi bẩn này hiệu quả,
- Tác dụng chống gỉ: Dầu nhờn sẽ trở thành lớp màng bảo vệ móng, giúp bao bọc những chi tiết kim loại bên trong động cơ. Từ đó làm hạn chế sự tiếp xúc của kim loại với không khitránh hiện tượng oxy hóa dẫn đến thiết bị bị hoen gỉ.
Hệ thống bôi trơn cơ bản trong động cơ đốt trong
Dưới đây là cách chúng ta kiểm tra lượng dầu bôi trơn thường ngày trên xe máy:
- Động cơ cứ vận hành 2-3 giây thì dừng máy, để 1-2 giây rồi kiểm tra lượng dầu bôi trơn. Để xe ở trạng thái cân bằng, sau đó lấy thước đo lượng dầu máy rồi dùng vải lau sạch dầu ở bên trên.
- Cắm thước đo lượng dầu vào trong hộp trục khuỷu, nhưng không được xoáy vào. Sau khi lấy ra quan sát độ cao của mặt dầu, nếu đã gần đến vạch dưới thì phải đổ thêm dầu bôi trơn đến vạch trên, nhưng không được vượt quá vạch chuẩn.
- Đối với xe có cửa theo dõi lượng dầu thì càng tiện, nếu thấy mực dầu gần sát vạch dưới thì phải bổ sung cho cao tới vạch trên là được.
- Có xe ở phía dưới hộp trục khuỷu có thiết kế chốt (bu-lông) kiểm tra mức dầu, có thể xoáy chốt ra để kiểm tra mức dầu. Khi thân xe hơi nghiêng thì dầu có chảy ra một ít là tốt nhất.
1.2 Quan sát màu khí thải
Đối với động cơ xăng trên xe máy ta có thể chuẩn đoán "bệnh" của xe qua màu sắc khí xả
Màu sắc của khí xả phản ánh tình trạng kỹ thuật của động cơ xe máy
Để quan sát khí xả ta cần khởi động xe máy, để tầm 10 giây rồi quan sát màu của khí thải ra từ động cơ nếu:
- Khói đen xì. Chứng tỏ hỗn hợp nhiên liệu quá đặc, đốt cháy không hết. Lúc này phải kiểm tra xem tình trạng sau khi gia nhiệt động cơ có biến chuyển không. Sau khi tháo bộ lọc không khí ra tình trạng có tốt hơn không. Trên bugi có vết dầu đen hay không. Phải điều chỉnh bộ chế hòa khí và làm sạch thiết bị lọc không khí.
- Khói màu trắng. Chứng tỏ dầu bôi trơn động cơ và xăng cùng đốt cháy. Động cơ 2 kỳ có thể là do khe hở giữa pít tông và xi lanh quá lớn. Động cơ 4 kỳ thì phải kiểm tra các linh kiện liên quan đến hệ thống phối khí.
- Khói màu xanh nhạt hoặc không màu. Chứng tỏ tình trạng đốt cháy tốt. Nhưng khi khí quá loãng thì có thể xảy ra mấy trường hợp sau: tính năng tăng tốc kém, vận hành ở tốc độ thấp không ổn định, tính năng khởi động kém, lúc này phải điều chỉnh bộ chế hòa khí.
1.3 Kiểm tra nước làm mát động cơ
Nước làm mát động cơ là một hỗn hợp lỏng của nước và chất chống đông nằm ở bộ tản nhiệt của xe. Nó sẽ ngăn động cơ quá nhiệt trong thời tiết nóng và đóng băng trong thời tiết cực lạnh giúp động cơ vận hành, hoạt động trơn tru
Nước làm mát động cơ trên xe máy cần được kiểm tra và thay thế thường xuyên, ta có thể tự thay nước làm mát tại nhà
Dưới đây là cách kiểm tra và thay thế nước làm mát trên động cơ xe máy:
- Nhiệt độ làm việc của động cơ liên quan trực tiếp đến mực cao thấp của mực nước làm mát động cơ. Dựng chân chống giữa để thân xe vuông góc với mặt đất, sau đó tháo nắp ở bên hộp đựng nước rồi quan sát mực nước. Mực nước ở giữa vạch trên và dưới là được.
- Nếu thấp hơn vạch dưới thì phải đổ cho đầy tới vạch trên. Mở nắp ra, đổ nước làm mát vào, nếu cần gấp cũng có thể dùng nước máy.
- Khi nước làm mát động cơ hết rất nhanh thì phải kiểm tra xem các gờ nối, ống dẫn và thiết bị tản nhiệt có bị hỏng, bị rò nước hay không. Khi kiểm tra phải khởi động động cơ.
- Kiểm tra xem số đọc trên thiết bị đo mực nước xem có tăng cùng với sự tăng cao nhiệt độ của động cơ hay không. Nếu có hiện tượng khác thường thì phải kiểm tra dây nối của thiết bị đo mực nước.
2. Bảo dưỡng đầu xi lanh (đầu trụ)
Xi lanh là thành phần được đặt trong thân động cơ, kết hợp cùng nắp xi lanh và đỉnh piston tạo nên buồng đốt trong động cơ đốt trong, trong khi quá trình đốt cháy xảy ra không hoàn toàn, hỗn hợp nhiên liệu còn lại trong buồng đốt của động cơ sẽ tạo ra muội carbon hay còn được gọi là muội than. Khi này thành nắp xi lanh bị bám muội than dẫn đến làm tăng ma sát giảm tỷ số nén. Hậu quả là hiệu suất của động cơ giảm sút rõ rệt. Dưới đây sẽ là hướng dẫn giúp các bạn làm sạch muội than đúng cách giúp bảo dưỡng đầu xi lanh.
Muội than bám trên xi lanh động cơ
2.1 Làm sạch muội than
Khi xe chạy một quãng đường nhất định (thường từ 3500-10000km) thì phải tỉ mỉ làm sạch muội than bám trên buồng đốt xi lanh, xung quanh chân van và trong ống xả. Để làm sạch muội than trong buồng đốt có thể dùng dao vót bằng tre để cạo, như hình 2-1. Đối với muội than trong ống xả thì có thể dùng tua vít để cạy. Tóm lại, khi làm sạch muội than tuyệt đối không được cạo hỏng thành buồng đốt, mặt làm việc của chân van và thành ống xả. Sau khi làm sạch muội than, phải dùng xăng hoặc dầu nguyên chất để rửa, sau đó dùng vải mềm khô lau sạch và lắp lại là được.
Hình 2-1: Làm sạch muội than của đầu xi lanh
2.2 Làm sạch cánh tỏa nhiệt của đầu xi lanh
Nhiệt lượng của động cơ làm mát bằng gió chủ yếu làm nguội bằng cánh tỏa nhiệt trên đầu và thân xi lanh, nếu không có các cánh tỏa nhiệt này thì động cơ có thể do bị nóng quá mà không thể hoạt động bình thường. Do vậy, cánh tỏa nhiệt luôn phải giữ cho sạch sẽ, hoàn chỉnh và sau khi xe chạy được một thời gian nhất định phải xả rửa sạch sẽ, đặc biệt sau khi chạy xe vào những ngày trời mưa thì phải xối nước để rửa sạch.
Trên xe máy tận dụng chủ yếu hệ thống làm mát bằng gió
3. Bảo dưỡng thân xi lanh
3.1 Bảo dưỡng thân xi lanh trong lúc chạy rốt-đa
Khi chạy rốt-đa cho xe mới, trong xi lanh sẽ có mạt kim loại do bị cọ sát tạo ra, nếu để lâu mà không rửa nhưng lại cho động cơ vận hành với tốc độ cao thì có thể làm cho động cơ do bị nóng quá mà gây ra hiện tượng trầy xước, thậm chí còn làm cho pít tông bị kẹt trong xi lanh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến xi lanh và pít tông. Do vậy, khi chạy rốt-đa xe mới phải kiểm soát chặt chẽ độ sạch của nhiên liệu và dầu bôi trơn. Đối với động cơ 2 kỳ dùng nhớt hỗn hợp phải pha chế đúng theo tỉ lệ quy định trong sách hướng dẫn sử dụng sản phẩm, để đảm bảo động cơ được bôi trơn tốt. Ngoài ra, khi chạy rốt-đa xe mới phải hết sức tránh cho xe chạy trên mặt đường có nhiều cát bụi và phải leo dốc.
Với những chiếc xe mới mua ta cần chạy rốt-đa điều này sẽ làm xuất hiện các mạt kim loại ảnh hưởng xấu tới quá trình vận hành trong xi lanh động cơ
3.2 Định kỳ làm sạch muội than trong lỗ xả trên thân xi lanh của động cơ 2 kỳ
Với động cơ xăng loại 2 kỳ hoạt động, dầu bôi trơn trong hỗn hợp nhiên liệu cùng tham gia đốt cháy với nhiên liệu, do vậy dễ sinh ra muội than trong lỗ xả và ống xả. Muội than sẽ làm cho diện tích mặt cắt của lỗ xả hẹp lại, từ đó làm giảm tính truyền động của động cơ, và làm tăng lượng nhiên liệu tiêu thụ.
Cấu của tạo động cơ 2 kỳ
Các bước làm sạch muỗi than ở lỗ xả trên thân xi lanh:
- Trước tiên phải tháo đầu xi lanh, ống xả và thân xi lanh ra,
- Nhúng chỗ bám muội than vào dầu hỏa, sau đó dùng dao cạo chuyên dụng hoặc miếng nhôm mỏng để cạo.
- Phải hết sức thận trọng, không được làm hỏng thành xi lanh.
- Sau khi làm sạch muội than, phải dùng xăng hoặc dầu hỏa để rửa, đồng thời dùng vải khô lau sạch.
- Khi lắp lại phải bôi keo lên 2 mặt dán của gioăng trên thân xi lanh, để tránh bị dò hơi sau khi lắp lại.
Cổ hút bị tắc nghẹt muội than sau 3 năm không được bảo dưỡng
3.3 Rửa cánh tỏa nhiệt
Khi động cơ làm việc, nhiệt lượng trong thân xi lanh phải truyền qua cánh tỏa nhiệt trên thân và đầu xi lanh để làm nguội không khí, do vậy phải giữ cho cánh tỏa nhiệt luôn sạch sẽ và hoàn chỉnh. Nếu trên cánh tỏa nhiệt bị dính cặn dầu hoặc bùn đất thì có thể ảnh hưởng đến hiệu quả tỏa nhiệt. Khe hở giữa cánh tỏa nhiệt là đường không khí lưu thông để làm mát, do vậy luôn phải đảm bảo không để dị vật tắc nghẽn trong các đường này.
Lưu ý
Cặn dầu trên cánh tỏa nhiệt thường được tẩy bằng dầu hỏa hoặc xăng, cũng có thể gia nhiệt chất tẩy từ 70°C-90°C, sau đó cho linh kiện vào đó ngâm 10 giây rồi lấy ra xả nước rửa sạch.Lưu ý
Bộ phận tỏa nhiệt gió trên xe máy
Khi xe chạy không khí sẽ được cưỡng bức lưu thông qua cánh tỏa nhiệt và giúp làm mát giảm nhiệt lượng trên động cơ
Vệ sinh sạch sẽ lọc gió và cánh tỏa nhiệt định kỳ giúp giảm rất nhiều nhiệt lượng từ động cơ
4. Bảo dưỡng pít tông
Pít-tông là linh kiện có điều kiện làm việc tương đối xấu nhưng rất quan trọng trong động cơ. Khi động cơ làm việc pít tông vừa phải chịu nhiệt độ cao, chịu lực lớn, vận tốc tuyến tính cũng cao, chịu ma sát lớn và ăn mòn hóa học cao, cho nên phải hết sức lưu ý vấn đề bảo dưỡng pít tông.
Ví trí của pít tông trong buồng đốt của động cơ
Để bảo dưỡng pít tông đúng cách ta cần lưu ý những vấn đề sau:
- Chạy rốt-đa. Khi sử dụng xe mới, phải cho xe chạy với tải trọng nhẹ và tốc độ tương đối thấp trên mặt đường tương đối tốt để pít tông và xi lanh được chạy rà tốt, phòng tránh pít tông bị mài mòn quá nhanh.
- Làm lạnh. Khi động cơ không làm mát bằng gió (hoặc nước) thì không cần vận hành với tốc độ cao. Ví dụ, đối với động cơ làm mát bằng gió tự nhiên thì khi xe chưa chuyển động, không cần nhiều thời gian để chạy không động cơ với tốc độ cao (tức tải trọng nhẹ) hoặc để chế độ tạm ngừng nổ máy khi dừng xe quá cao, cũng không nên chạy lâu với tốc độ thấp. Nếu không pít tông sẽ dễ bị mài mòn, biến dạng, thậm chí có hiện tượng kẹt dính pít tông.
- Bôi trơn. Phải sử dụng dầu bôi trơn đúng như quy định. Đối với động cơ dùng dầu bôi trơn riêng rẽ phải chú ý đảm bảo độ thông suốt cho ống dẫn. Đối với động cơ dùng dầu bôi trơn hỗn hợp thì phải pha chế dầu bôi trơn với hỗn hợp của xăng theo đúng tỉ lệ, và trong thời kỳ chạy rốt-đa phải tăng tỉ lệ dầu bôi trơn cho phù hợp.
- Gia nhiệt trước (làm nóng sơ bộ). Khi động cơ chưa được làm nóng sơ bộ, không được chất tải hoặc vận hành với tốc độ cao. Vì khi pít tông chưa giãn nở hết thì diện tích tiếp xúc của nó với xi lanh tương đối nhỏ, lúc này động cơ hất tải hoặc vận hành với tốc độ cao thì tất nhiên sự mài mòn của pít tông là rất lớn. Do vậy, sau khi khởi động xe máy, không được tăng tốc chạy ngay lập tức.
- Làm sạch. Phải đảm bảo hiệu quả lọc của không khí và nhiệt liệu, đồng thời phải định kỳ làm sạch muội than. Nếu hệ thống lọc không khí hoặc nhiên liệu không tốt thì có thể làm cho các tạp chất như bụi bẩn bay vào trong động cơ, khiến cho pít tông chóng bị mài mòn. Muội than do xăng hoặc dầu bôi trơn không cháy hết tạo ra tích tụ trên pít tông, vừa có thể làm tăng chịu tải nhiệt của pít tông, đồng thời lại có thể làm cho pít tông chóng mòn và ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của pít tông.
Pít tông phải làm việc trực tiếp trong buồng cháy nên phải chịu tải trọng nhiệt cao từ 2200-2800 K
5. Bảo dưỡng bộ giảm thanh
Trên mỗi chiếc xe máy đạt chuẩn cần phải có bộ phận ống giảm thanh nhằm giảm thiểu tiếng ồn cho ống pô xe máy, hạn chế ô nhiễm tiếng ồn khi xe hoạt động.
Những loại xe máy không có bộ giảm thanh hoặc không đúng quy chuẩn về ô nhiễm tiếng ồn sẽ bị xử phạt hành chính bằng tiền
Xe máy cứ chạy được 1000km lại phải tiến hành làm sạch muội than bên trong bộ giảm thanh và ống xả. Muội than tích nhiều trong bộ giảm thanh sẽ gây ra hiện tượng kẹt, tắc, ảnh hưởng đến sự vận hành bình thường của xe. Bộ giảm thanh của mỗi loại xe có một cấu tạo khác nhau. Ở đây lấy ví dụ là xe CJ50 và JH70 để trình bày về cách trừ bỏ muội than.
Mẫu xe máy Cup 50cc Japan
Mẫu xe JH 70
Mẫu xe JH 70
Phương pháp làm sạch muội than ở bộ giảm thanh của xe CJ50 đó là:
- trước tiên tháo chốt (vít) M10 trên bộ giảm thanh
- sau đó dùng tua vít hoặc thanh sắt lần lượt cạo sạch muội than ở cổng bộ giảm thanh, lỗ xả và lỗ định vít M10
- Sau đó đổ ra, như hình 2-2. Khi cạo muội than, Không được chọc mạnh vào 2 bên thành của bộ giảm thanh, để tránh làm hỏng, từ đó làm giảm hiệu quả của bộ giảm thanh.
Lưu ý:Khi có quá nhiều muội than tích tụ trong bộ giảm thanh mà không hể cạo hoặc cạo không sạch, trước tiên có thể tháo tấm bảo vệ ra rồi hơ rên ngọn lửa, để cháy hết dầu mỡ dính trên đó và làm khô muội than. au đó dùng que gỗ gõ vào bộ giảm thanh để muội than bong ra rồi đổ a ngoài. Sau khi cạo sạch thì lắp lại như cũ.
Hình 2-2: Làm sạch bộ giảm thanh của xe phân khối nhỏ CJ50
Cách làm sạch bộ giảm thanh của xe JH70 như hình 2-3
- Có thể rút lõi ở phía sau của bộ giảm thanh ra
- Rồi lần lượt dùng que sắt cạy sạch muội than trên thân và bên trong bộ giảm thanh
- Sau đó lắp lại.
Hình 2-3: Làm sạch bộ giảm thanh của xe JH70
Lưu ý: Đối với – JH70 thì bộ giảm thanh không được hơ trên lửa, nếu không sẽ bị ỏng lớp mạ điện.
6. Bảo dưỡng bugi
Bugi xe máy là bộ phận phát điện cung cấp tia hồ quang điện được sử dụng để đốt cháy hỗn hợp không khí cùng nhiên liệu đã được nén ở áp suất cao cho động cơ xe máy hoạt động.Những người thợ sửa xe thì hay thường truyền miệng câu " Thứ nhất là hỏng bugi, thứ nhì là hỏng cái gì bên trong". Điều đó có nghĩa là nếu xe máy không thể khởi động phần lớn nguyên nhân là do lỗi bugi.
Bugi trên 1 chiếc xe máy
6.1 Những vấn đề cần lưu ý khi bảo dưỡng
- Phải giữ cho bộ phận cách điện của bugi luôn khô và sạch sẽ Nếu sử dụng thường xuyên thì bụi bẩn và dầu mỡ sẽ bám trên bộ phận cách điện, do những chất bẩn này hình thành những đường truyền riêng bên ngoài, nên sẽ ảnh hưởng đến sự đánh lửa bình thường của bugi. Ngoài ra, đôi khi do các nhân tố bên ngoài khiến cho trên bộ phận cách điện của bugi thường bắn ra tia lửa hoặc dính hơi ẩm, điều này càng làm tăng tính rò rỉ do các chất tích tụ này gây ra. Do vậy, trong qua trình sử dụng phải thường xuyên lau chùi bộ phận cách điện của bugi để đảm bảo luôn sạch sẽ và khô ráo.
- Khi sửa chữa động cơ hoặc tiến hành các thao tác khác, chú ý không được chạm vào bộ phận cách điện của bugi, để tránh do tác dụng của lực mà bị hỏng, ảnh hưởng đến sự hoạt động bình thường của bugi.
- Khi nối hoặc rút ra khỏi đầu dây cao áp phải thận trọng, động tác nhẹ nhàng, không được dùng lực quá mạnh, càng không được day bộ phận cách điện của bugi, để tránh phá hỏng độ khít của bugi hoặc làm hỏng bugi.
- Bugi mới hoặc bugi tháo ra để kiểm tra đều không được ném, quăng, để tránh làm hỏng bộ phận cách điện.
Việc bảo dưỡng bugi xe máy thường xuyên là điều cần thiết, khi bảo dưỡng cần phải tuân theo những lưu ý tránh làm hỏng bugi và ảnh hưởng tới động cơ
6.2 Những vấn đề cần lưu ý khi tháo ráp
Trong quá trình sử dụng hoặc sửa chữa động cơ xe máy, phải thường xuyên tháo ráp bugi. Nếu phương pháp tháo ráp không đúng, không chỉ ảnh hưởng đến tính năng khởi động của xe máy, mà còn có thể gây ra sự cố đáng tiếc cho người sử dụng.
Do vậy, khi tháo ráp bugi cần lưu ý các vấn đề sau:
Do vậy, khi tháo ráp bugi cần lưu ý các vấn đề sau:
- Phải vặn chặt bugi. Khi động cơ xe máy hoạt động, áp lực cực đại sinh ra khi hỗn hợp nhiên liệu được đốt trong xi lanh có thể đạt tới 40*105Pa. Nếu không vặn chặt bugi thì có thể nó sẽ tự long ra. Khi vặn chặt bugi, trước tiên có thể vận bằng tay, sau đó dùng chìa vặn kiểu ống lồng (chìa khóa đầu ống) để vặn, nhưng không được vặn quá chặt, để tránh làm hỏng ren ở đầu xi lanh, khiến cho lần sau tháo ráp càng khó khăn. Lực vặn chặt bugi nên khống chế ở mức 25N-m~30N-m.
- Khi tháo ra bảo dưỡng, trước tiên phải thổi sạch bụi bẩn ở xung quanh bugi, để tránh sau khi tháo bugi ra, bụi bẩn sẽ bay vào bên trong buồng đốt. Nếu bugi vặn mãi không ra thì có thể cầm chìa vặn kiểu ống lồng gỗ nhẹ là có thể tháo ra được. Nếu bugi đã long, nhưng vẫn tháo rất khó thì không được cổ xoay, để tránh làm hỏng ren, lúc này phải nhỏ vài giọt dầu hỏa vào xung quanh bugi, trước tiên khẽ vặn chặt, để từ 3-5 giây rồi tháo ra là được.
- Khi lắp bugi, phải lắp kín gioăng, để đảm bảo độ kín giữa bugi và đầu xi lanh. Nếu không lắp vòng gioăng thì không những do rò khí mà ảnh hưởng đến tính năng của động cơ, mà còn có thể tạo ra muội than trong bugi. Do muội than ở phần ren trong buồng đốt của đầu xi lanh long ra khi tháo bugi khiến cho việc tháo gặp khó khăn. Khi lắp bugi, nếu lỡ lắp 2 vòng gioăng khiến cho độ dài của bugi xoáy vào trong đầu xi lanh bị giảm thì khí thải còn sót lại sẽ tích tụ ở gần cực của bugi, làm cho tính đốt cháy của hỗn hợp nhiên liệu kém, tốc độ truyền lửa giảm, từ đó làm giảm công suất của động cơ.
- Khi lắp bugi, phải đọc kỹ phần hướng dẫn sử dụng, xem loại bugi và độ hở giữa các điện cực có đúng theo quy định không, nếu không đúng thì phải thay hoặc điều chỉnh. Trước khi lắp, phải bôi một lớp dầu chịu nhiệt mỏng ở phần ren, để tiện cho lần sau tháo ra dễ dàng. Không được bôi dầu bôi trơn thông thường, vì dầu bôi trơn thông thường không chịu được nhiệt độ cao, trong môi trường nhiệt độ cao sẽ dễ tạo ra muội than, khiến cho việc tháo dỡ khó khăn.
Lưu ý: Cho dù là vặn hay tháo bugi thì chìa vặn kiểu ống lồng cũng không được để nghiêng, nếu không sẽ dễ làm hỏng phần cách điện của bugi.
Việc tháo ráp bugi cũng phải thực hiện đúng cách để tránh ảnh hưởng đến việc khởi động của xe
6.3 Những vấn đề cần lưu ý khi làm sạch
Sau khi bugi làm việc được một thời gian nhất định có thể sẽ xuất hiện hiện tượng ăn mòn điện cực, xung quanh vỏ bugi cũng có lớp tích tụ sản phẩm đốt cháy. Có những bugi do nhiều nguyên nhân mà có hiện tượng bám dầu, tích muội than. Để bugi có thể tiếp tục hoạt động bình thường, phải định kỳ tháo bugi ra để làm sạch và điều chỉnh.
Đối với bugi lắng nhiều cặn và muội than, trước tiên phải ngâm trong xăng, sau đó dùng tấm cạo phi kim loại để cạo sạch cặn dầu và muội than bám trên đó, sau đó dùng bàn chải để cọ rửa, cuối cùng đem hong khô là được.
Khi làm sạch bugi cần lưu ý 2 vấn đề sau:
Đối với bugi lắng nhiều cặn và muội than, trước tiên phải ngâm trong xăng, sau đó dùng tấm cạo phi kim loại để cạo sạch cặn dầu và muội than bám trên đó, sau đó dùng bàn chải để cọ rửa, cuối cùng đem hong khô là được.
Khi làm sạch bugi cần lưu ý 2 vấn đề sau:
- Tuyệt đối không được dùng cách hơ, đốt để loại bỏ muội than, nếu không sẽ làm cho bugi bị hỏng dưới tác dụng của nhiệt.
- Muội than bám trên bugi phải dùng que tre để cạo, không được dùng dao cạo bằng kim loại. Vì dao cạo sẽ cạo mất phần kim loại trên điện cực, phần kim loại sau khi được cạo lại khó xử lý, nên có thể gây chập mạch. Đối với muội than bám ở xung quanh viền cách điện thì có thể dùng que sắt nhọn để cậy. Phương pháp đúng đắn là dùng bàn chải để cọ.
Bugi trước và sau khi được vệ sinh lại
Ngoài ra, phần trục cách điện của bugi phải luôn giữ sạch sẽ và khô ráo, nếu có nước hoặc dầu bắn lên bộ phận cách điện thì phải dùng vải khô lau ngay. Vì nước và dầu có thể gây ra hiện tượng lập lòe trên bề mặt, khiến cho khe hở giữa các điện cực của bugi không thể hình thành tia điện, làm cho động cơ khó khởi động hoặc hoạt động không bình thường.
7. Bảo dưỡng bộ ngắt điện
Bộ ngắt điện là phụ tùng quan trọng của thiết bị đánh lửa kiểu tiếp xúc, nếu bảo dưỡng bộ ngắt điện không đúng cách thì dễ gây ra sự cố, cho nên trong quá trình sử dụng phải thường xuyên tiến hành bảo dưỡng.
Cấu tạo chung của một hệ thống đánh lửa trên xe máy
7.1 Bảo dưỡng cam (cam)
Đối với động cơ đánh lửa có điểm tiếp xúc thì cam và bộ ngắt điện quyết định độ chính xác và tính ổn định của góc đánh lửa sớm. Khi cam chuyển động, nó sẽ tạo ra ma sát trượt với phần đầu của bộ ngắt điện. Để giảm sự ma sát giữa cam với phần đầu của bộ ngắt điện, bề mặt làm việc của cam luôn phải sạch sẽ. Trên thiết bị ngắt điện đều lắp chối than. Chổi than tiếp xúc với bề mặt vận hành của cam, nhằm mục đích quét sạch bụi bẩn trên bề mặt vận hành của cam, đồng thời tiến hành làm trơn bề mặt vận hành của cam. Chổi than phải ngâm trong dầu bôi trơn. Xe cứ chạy được 3000km thì phải làm sạch chổi than và lại đem ngâm dầu. Khi ngâm chổi than phải cho một lượng dầu bôi trơn thích hợp, nếu cho nhiều quá sẽ dễ làm cho điểm tiếp xúc của thiết bị ngắt điện bị dính bẩn, từ đó ảnh hưởng đến sự vận hành bình thường của bộ ngắt điện.
7.2 Bảo dưỡng bộ ngắt điện
Khi điểm tiếp xúc của bộ ngắt điện khép kín thì có dòng điện vài Ampe chạy qua. Để giảm điện trở tiếp xúc khi điểm tiếp xúc của bộ ngắt điện khép kín thì bề mặt vận hành của điểm tiếp xúc luôn phải sạch sẽ, không được dính bụi bẩn, dầu mỡ hay các dị vật khác. Đối với bụi bẩn dính trên bề mặt vận hành của điểm tiếp xúc, có thể làm sạch bằng hợp chất Cacbon tetraclorua (CCl4) hoặc cồn. Điểm tiếp xúc vận hành quanh trục của bộ ngắt điện. Khi bảo dưỡng phải tiến hành làm sạch phần trục của bộ ngắt điện, đồng thời tra thêm một ít mỡ bôi trơn để làm trơn. Các mối nối đinh tán trên bộ ngắt điện đều phải chắc chắn, nếu có hiện tượng lỏng lẻo thì phải sửa ngay, nếu không sẽ ảnh hưởng đến sự vận hành ổn định của bộ ngắt điện.
8. Bảo dưỡng cuộn tăng áp đánh lửa (bô - bin biến điện)
Bô - bin biến điện là một trong những chi tiết quan trọng của hệ thống đánh lửa. Chúng đảm nhận nhiệm vụ khởi tạo tia lửa để phục vụ cho quá trình đốt cháy của động cơ
Bô - bin đánh lửa hoạt động dựa trên hiện tượng cảm ứng điện từ như một máy biến áp, tăng cao áp để tạo tia lửa
Mục đích bảo dưỡng cuộn tăng áp là để đảm bảo tính năng cách điện của nó, nội dung chủ yếu gồm có:
- Phải giữ cho mặt ngoài của cuộn tăng áp luôn sạch sẽ. Khi mặt ngoài của cuộn tăng áp bị dính nhiều bụi bẩn, rất dễ gây ra hiện tượng phóng điện cao áp, khiến cho bề mặt ngoài bị cháy.
- Cố gắng tránh không để cuộn tăng áp bị ẩm, để đảm bảo cho khả năng cách điện của cuộn tăng áp.
- Đầu nối giữa cuộn tăng áp với dây cáp cao thế (dây cáp có điện áp cao) phải chắc chắn và an toàn. Khi đầu nối bị lỏng cũng sẽ gây ra hiện tượng phóng điện, làm cháy các thiết bị xung quanh.
- Đối với bộ phận đánh lửa bằng ắc quy, khi động cơ ngừng hoạt động phải tắt ngay công tắc đánh lửa. Nếu không khi điểm tiếp xúc của bộ ngắt điện dừng đúng ở trạng thái khép kín, cuộn dây điện áp thấp của mô-bin biến điện sẽ liên tục thông qua dòng điện lớn hơn tạo ra sự tăng nhiệt độ. Khi nhiệt độ của cuộn tăng áp quá cao sẽ làm cho khả năng cách điện của vật liệu cách điện giảm rõ rệt, do đó cũng dễ làm hỏng cuộn tăng áp.
9. Bảo dưỡng bình xăng
Bình xăng/nhiên liệu được ví như khoang bụng của con người bởi nó là bộ phận lưu trữ xăng cho xe, bình có dung tích càng lớn thì chứa càng được nhiều xăng từ đó giúp xe có thể đi xa hơn, vận hành công suất cao hơn. Là nơi lưu trữ nhựa sống-nhiên liệu của xe cho nên bình xăng là một bộ phận vô cùng quan trọng nên cần được bảo dưỡng định kì và đúng cách theo tiêu chuẩn của nhà sản xuất.
Bình xăng thường được đặt ở phía trên động cơ nhằm lợi dụng trọng lực để tạo dòng chảy cho xăng
9.1 Làm sạch bình xăng
Bình xăng được làm bằng tấm thép mỏng được cán rồi hàn lại Để phòng tránh sự ăn mòn của xăng, bề mặt bên trong bình xăng đều được phun cát và tạo lân quang (phun dung dịch phốt-phát kẽm) hoặc tráng men sứ. Mặt trên của bình xăng có thiết kế lỗ bơm xăng, trên miệng lỗ bơm xăng là nắp đậy bình xăng có gioăng cao su. Trên nắp bình xăng có khoan một lỗ thoát khí nhỏ, để đảm bảo bên trong bình xăng luôn thông với không khí. Xe máy cứ chạy từ 5000-6000km lại phải làm sạch bình xăng
Bình xăng của xe AirBlade 125
Khi làm sạch bình xăng cần lưu ý các vấn đề sau:
- Khi làm sạch bình xăng, phải tháo bình xăng ra. Trước tiên vặn ốc cố định bình xăng để tháo bình xăng ra, sau đó đổ một ít xăng vào, lắc qua lắc lại để rửa. Nếu thành bên trong bình xăng đã gỉ có thể cho một ít mạt sắt vào xóc qua xóc lại, sau đó cho xăng vào rửa vài lần đến khi sạch là được.
- Nếu bình xăng có hiện tượng rò, ngấm thì có thể dùng phương pháp hàn hơi hoặc hàn thiếc để xử lý. Trước khi hàn phải đổ nước sôi vào rửa bình xăng vài lần, sau khi để khô trong không khí mới tiến hành hàn Nếu không khi gặp nhiệt độ cao của que hàn, xăng còn đọng lại bên trong bình xăng sẽ bắt lữa, làm cho bình xăng bị nổ, gây tai nạn.
- Lỗ thông khí trên nắp bình xăng phải luôn thông thoáng, nếu bị tắc thì phải thông. Gioăng cao su bên trên nắp bình xăng phải luôn nguyên vẹn, nếu bị hỏng thì có thể dùng cao su chịu dầu để điều chỉnh.
9.2 Làm sạch công tắc bình xăng
Ở chỗ nối giữa đáy bình xăng với công tắc có thiết kế một tấm màng lọc, có tác dụng lọc bỏ bụi bẩn và tạp chất trong bình xăng. Lâu ngày, tấm màng lọc sẽ bị tắc bởi những tạp chất lắng đọng trong xăng. Bên dưới tấm màng lọc là công tắc bình xăng, bên trong công tắc bình xăng có lắp phin lọc, dùng để lọc bỏ những bụi bẩn và tạp chất rất nhỏ. Khi xăng khó lưu thông thì phải làm sạch màng lọc và phin lọc.
Công tắc bình xăng là nơi điều phối và lọc xăng trước khi đưa vào bộ chế hòa khí
Các bước làm sạch công tắc bình xăng:
- Trước tiên tháo ống dẫn xăng trên công tắc bình xăng ra, bên dưới để một vật đựng, điều chỉnh công tắc về vị trí ON.
- Lúc này xăng không lưu thông, chứng tỏ màng lọc hoặc bên trong công tắc bị tắc.
- Sau đó dùng cờ lê kẹp giữ trục ren ở phía trên công tắc, sau đó dùng cờ lê vặn phần dưới của công tắc, đồng thời tháo vỏ dưới, phin lọc và vòng gioăng hình tròn ra.
- Dùng xăng rửa sạch đất cát và chất lắng đọng tích tụ bên trong vỏ công tắc vừa tháo ra, khi rửa vòng gioăng và phin lọc phải chú ý không được làm nó bị cong hoặc hỏng.
Trong công tắc bình xăng có chứa lõi phin lọc có nhiệm vụ lọc sạch cặn bẩn của xăng trước khi đưa vào bộ chế hòa khí
Sau khi làm sạch bên trong vỏ dưới công tắc, nếu xăng vẫn không thông thì phải tháo công tắc bình xăng ra để làm sạch màng lọc bên trong bình xăng. Khi tháo công tắc bình xăng, phải điều chỉnh công tắc về vị trí RES, đổ hết xăng trong bình ra ngoài. Lưu ý, phải dùng bàn chải để làm sạch các chất bẩn dính trên màng lọc, không được dùng vải bông để lau màng lọc xăng, để tránh làm tắc bộ chế hòa khí. Sau khi làm sạch màng lọc và công tắc bình xăng, phải tiếp hành lắp ráp theo thứ tự ngược lại.
10. Bảo dưỡng bộ lọc không khí
Bộ lọc gió xe máy đóng vai trò như "lá phổi" thực hiện vai trò lọc sạch bụi bẩn có trong không khí sau đó đưa vào buồng đốt hòa với xăng thành hỗn hợp nhiên liệu xăng và không khí, rồi đưa vào buồng máy. Xe máy cứ chạy từ 1000-1500km thì phải làm sạch bộ lọc không khí một lần. Nếu thường xuyên chạy trên đường có nhiều bụi đất thì phải rút ngắn chu kỳ làm sạch cho phù hợp.
Khi bộ lọc không khí bị bụi đất làm tắc, sức cần nạp khí tất nhiên sẽ tăng, từ đó làm giảm công suất tiêu chuẩn của động cơ và làm tăng lượng tiêu hao nhiên liệu.
Lọc gió trên xe máy thường có hai loại một là lọc gió khô, hai là lọc gió ướt
10.1 Làm sạch bộ lọc không khí loại ướt
Với những dạng bộ lọc không khí có hình thức khác nhau thì phương pháp làm sạch cũng khác nhau. Đối với xe máy Suzuki A100, TR125U, Yamaha YB50,... đều sử dụng bộ lọc không khí ẩm.
Bộ lọc không khí loại ướt khi bẩn có thể vệ sinh tạm thời bằng cách xịt nén hoặc giặt bằng xăng.
Phương pháp làm sạch bộ không khí ẩm như sau:
- Tháo vít trên nắp vỏ bộ lọc để lấy vỏ bộ lọc không khí ra.
- Tháo móc cố định phin lọc, tháo phin lọc và giá đỡ, đồng thời để riêng 2 thứ này.
- Đổ xăng hoặc chất tẩy rửa vào chậu rửa, sau đó cho phin lọc vào ngâm rồi bóp nhẹ, như hình 2-4.
Hình 2-4: Bóp rửa phin lọc của bộ lọc không khí
- Dùng 2 bàn tay ép phin lọc vừa làm sạch, để ép hết nước bẩn ra, lưu ý không được dùng tay vắt phin lọc. Khi làm sạch, phải nhìn kỹ xem phin lọc có bị rách hay không, nếu bị hỏng thì phải thay cái mới.
- Nếu phin lọc lắp cố định với giá đỡ thì có thể đem ngâm trong chậu dung dịch 10-15 giây, sau đó lấy ra vấy cho hết chất tẩy rửa.
- Nhỏ vài giọt dầu bôi trơn động cơ lên bề mặt phin lọc đã làm sạch để nó hơi có độ ẩm.
- Dùng vải khô lau sạch vỏ ngoài của bộ lọc không khí, sau đó lắp phin lọc lên giá đỡ, cuối cùng ráp lại theo thứ tự trái ngược với thứ tự khi tháo ra. Vị trí lắp phải chính xác, nếu không bộ lọc không khí sẽ không phát huy được tác dụng thanh lọc.
Lưu ý: Chỉ nên thực hiện việc vệ sinh bộ lọc 2-3 lần sau đó thì hãy thay thế lọc gió mới
10.2 Làm sạch bộ lọc không khí loại khô
Các dòng xe như Yamaha DX100 thường dùng bộ lọc không khí khô
Lọc gió xe máy loại giấy khô
Phương pháp làm sạch bộ lọc không khí khô như sau:
- Tháo phin lọc của bộ lọc không khí, khi tháo phải nhớ hướng xoay của phin.
- Không được làm ướt phin lọc, có thể lắc hoặc gõ nhẹ, như hình 2-5. Cũng có thể dùng không khí nén từ trong ra ngoài, để thổi sạch bụi bẩn bên trong.
Hình 2-5: Làm sạch bụi bẩn làm tắc bên trong phin lọc
- Dùng bàn chải cọ sạch bụi bẩn bên ngoài.
- Sau khi làm sạch, phải nhìn xem phin lọc có bị hỏng hay không, nếu bị hỏng thì có thể dùng kéo dính để gắn lại, nếu bị hỏng nặng hoặc không thể làm sạch thì phải thay cái mới.
11. Bảo dưỡng bộ lọc nhiên liệu
Bộ lọc nhớt trên xe máy có chức năng lọc các chất bụi bẩn, ngăn không cho nó lẫn vào nhớt và theo nhớt đi vào các chi tiết trong động cơ. Dầu bôi trơn được lọc sạch sẽ giúp động cơ hoạt động trơn tru hơn, động cơ hoạt động được đúng công suất. Đối với xe 4 kỳ, cứ chạy tầm 5000km phải làm sạch bộ lọc nhiên liệu một lần. Nếu dầu bôi trơn có nhiều tạp chất hoặc máng dầu (khay nhớt) không sạch thì phải rút ngắn chu kỳ làm sạch cho phù hợp.
Bộ phận lọc dầu nhớt trên xe máy tuy nhỏ mà vô cùng quan trọng
Sau khi bộ lọc nhiên liệu bị tạp chất làm tắc, sức cản dòng chảy tất nhiên sẽ tăng, khiến cho việc bôi trơn không tốt, làm cho động cơ chóng mài mòn, rút ngắn tuổi thọ sử dụng. Trình tự làm sạch bộ lọc nhiên liệu như sau:
- Vặn nút xả dầu ở trên máng dầu và vít của bộ lọc nhiên liệu, sau đỏ xả hết dầu bôi trơn bên trong động cơ.
- Vặn đai ốc ráp bộ giảm thanh với động cơ, sau đó xoáy ốc cố định các linh kiện khác, tháo bộ giảm thanh.
- Vặn hết ốc cố định trên máng dầu, tháo máng dầu và miếng đệm, nếu chúng bị dính và khó tháo thì có thể dùng búa cao su gõ nhẹ.
- Rút màng lọc nhiên liệu ra, kiểm tra xem có bị chất lắng đọng làm tắc hoặc hỏng không. Nếu không bị hỏng thì có thể dùng dầu hỏa để làm sạch rồi lắp lại, khi lắp đừng quên lắp miếng đệm của màng lọc.
- Trước khi lắp máng dầu, phải dùng dao cạo để cạo sạch miếng đệm cũ, sau đó lắp miếng đệm mới rồi bôi keo dính, khi vặn ốc, phải vặn theo đường cắt chéo, lực tác dụng phải đều, không được vặn chặt một lần.
- Khi lắp bộ giảm thanh, phải thay miếng đệm mới, mô-men xoắn của ốc vít không được quá lớn, để tránh vặn gãy ốc.
- Sau khi hoàn thành các thao tác trên, phải đổ một lượng dầu bôi trơn động cơ nhất định vào trong hộp trục khuỷu.
Lưu ý: Nếu chẳng may xe của bạn vận hành trong điều kiện thời tiết xấu như ngập nước thì cần phải thay lọc dầu ngay.
Bộ lọc dầu trước vào sau khi sử dụng
Để xe có thể hoạt động tốt đúng với công suất thiết kế và nhằm gia tăng độ bền, tuổi thọ cho xe thì việc thay thế một bộ lọc dầu định kì là điều thực sự cần thiết mà các bạn-những người sử dụng xe thông dụng nên biết
12. Bảo dưỡng bộ chế hòa khí
Bộ chế hòa khí-bình xăng con, có chức năng hòa trộn xăng với không khí theo một tỷ lệ phù hợp sau đó cung cấp hỗn hợp nhiên liệu này cho động cơ để vận hành
Bộ chế hòa khí có chức năng chính là hòa trộn xăng và không khí theo tỷ lệ nhất định
Chỉ có bảo dưỡng tốt bộ chế hòa khí mới có thể đảm bảo được độ sạch và độ thông suốt của hỗn hợp nhiên liệu, đáp ứng yêu cầu của động cơ đối với hỗn hợp nhiên liệu, từ đó bảo đảm động cơ có tính truyền động và tính kinh tế tốt.
Bộ chế hòa khí cần bảo dưỡng các vấn đề sau:
Bộ chế hòa khí cần bảo dưỡng các vấn đề sau:
- Thường xuyên kiểm tra độ chắc chắn của: bộ chế hòa khí, ống nạp khí, van nạp khí và các mặt phẳng kết hợp của lỗ nạp khí trong hộp trục khuỷu để đảm bảo độ khép kín. Nếu không thì do khí bị rò sẽ làm cho hỗn hợp nhiên liệu bị loãng.
- Thường xuyên vệ sinh bộ chế hòa khí: giữ cho bề mặt luôn sạch sẽ. Nếu bộ chế hòa khí dính dầu hay bụi bẩn sẽ ảnh hưởng đến van điều chỉnh khí, khiến cho công tắc đóng mở van điều tiết không khí không nhạy, thậm chí còn ảnh hưởng đến việc điều chỉnh vít điều chỉnh chạy rốt-đa.
- Vệ sinh phao bộ chế hòa khí đình kì sau 2000km: phao bộ chế hòa khí sử dụng lâu sẽ bị lắng tạp chất, thông thường xe cứ chạy tầm 2000km thì phải tháo phao ra để làm sạch. Nếu không tạp chất rơi vào bộ chế hòa khí sẽ làm tắc vòi phun đo, từ đó ảnh hưởng đến sự vận hành bình thường của bộ chế hòa khí
- Kiểm tra độ kín của kim phao: sau khi làm sạch bộ chế hòa khí, trước khi lắp, cần phải kiểm tra độ kín của kim phao.
- Phương pháp kiểm tra cụ thể là:
+ Trước tiên tháo phao
+ Sau đó vẫn để ống dẫn dầu cắm trên miệng nạp dầu của bộ chế hòa khí, dùng tay cầm ngược thân vỏ của bộ chế hòa khí rồi cắm phao vào
+ Sau đó mở khóa bình xăng, dùng tay kia xoay nhẹ phao theo chiều vuông góc
+ Nếu chỗ mặt nón của kim phao có dầu chảy ra thì chứng tỏ độ kín tốt, nếu lượng dầu chảy ra nhiều thì chứng tỏ độ kín không tốt, cần phải chỉnh sửa.
+ Khi sửa, có thể dùng búa gỗ nhỏ gõ nhẹ lên phần cuối kim phao, vừa gỗ vừa xoay phao, để mặt nón tiếp xúc đều, như hình 2-6. Cũng có thể bôi bột mài lên trên mặt nón của kim phao, sau đó dùng tay xoay nhẹ phao để tiến hành mài, mài xong lại dùng dầu hỏa để rửa sạch.
+ Sau đó vẫn để ống dẫn dầu cắm trên miệng nạp dầu của bộ chế hòa khí, dùng tay cầm ngược thân vỏ của bộ chế hòa khí rồi cắm phao vào
+ Sau đó mở khóa bình xăng, dùng tay kia xoay nhẹ phao theo chiều vuông góc
+ Nếu chỗ mặt nón của kim phao có dầu chảy ra thì chứng tỏ độ kín tốt, nếu lượng dầu chảy ra nhiều thì chứng tỏ độ kín không tốt, cần phải chỉnh sửa.
+ Khi sửa, có thể dùng búa gỗ nhỏ gõ nhẹ lên phần cuối kim phao, vừa gỗ vừa xoay phao, để mặt nón tiếp xúc đều, như hình 2-6. Cũng có thể bôi bột mài lên trên mặt nón của kim phao, sau đó dùng tay xoay nhẹ phao để tiến hành mài, mài xong lại dùng dầu hỏa để rửa sạch.
Hình 2-6: Sửa mặt nón
- Cuối cùng kiểm tra lại miếng đệm cao su: kiểm tra miếng đệm cao su nếu bị cứng, biến dạng hoặc bị hỏng thì phải thay cái mới.
Lưu ý: Khi lắp, phải hết sức lưu ý độ kín ở chỗ ráp bộ chế hòa khí với xi lanh, không được để có hiện tượng rò khí. Nếu thấy mặt kết hợp không phẳng có thể dùng đá dầu để mài, để phòng tránh bị rò khí.
