CÁCH TRỒNG LAN NGỌC ĐIỂM - Nguyễn Công Nghiệp

Lan Ngọc điểm là một loại lan rừng có nhiều ở Việt Nam phân bố đều khắp trong cả nước, từ Bắc chí Nam và cả vùng cao nguyên Nam Trung Bộ ở cao độ thấp nhưng ở vùng nóng lan Ngọc điểm xuất hiện nhiều hơn cả. Có thể nói đây là loại lan của hè phố, vì nó mọc rất nhiều trên các cây bóng mát ở thành phố Hồ Chí Minh. Trên một cây sao có đến vài chục cây lan Ngọc điểm là chuyện bình thường.

Qua nhận định trên, giúp ta có một ý niệm rằng : "Lan Ngọc điểm là một loại lan rừng, nhưng thích nghi nhất với điều kiện khí hậu thành phố Hồ Chí Minh". Nếu Cattleya labiata var, percivaliana được gọi là lan của Giáng sinh (Christmas orchid), thì lan Ngọc điểm có thể nói là lan của Tết cổ truyền dân tộc, mùa của hoa nở luôn luôn vào tháng 12 âm lịch, trừ những năm nhuần nó nở sớm hơn. Đây là loại lan có mùi thơm thoang thoảng, vì thế rất có ý nghĩa, nếu trong giờ giao thừa, bên bàn thờ có vài chậu lan Ngọc điểm, tỏa hương tưởng nhớ người quá cố. Lan Ngọc điểm có thể nói là một loại lan quốc hồn quốc túy của Việt Nam.

Lan Ngọc điểm còn được gọi dưới nhiều tên khác nhau: lan Tai trâu, lan Lưỡi bò, lan Me, Nghinh xuân lan. Cây thuộc nhóm đơn thân, không có giả hành tàng trưởng theo chiều đứng, rất nhiều rễ trên không mọc thẳng từ thân. Hạt lan Ngọc điểm nẩy mầm trong điều kiện tự nhiên rất mạnh, nhưng đây là loại lan nhân giống tương đối khó bằng phương pháp cấy mô.

1. Nhiệt độ, ẩm độ, tươi mát, mùa nghi

Ngọc điểm là loại lan chịu nóng, nhiệt độ thích hợp cho lan từ 26°C -30°C. Lan Ngọc điểm được bán tại thành phố xuất phát từ 2 nguồn. Một nguồn từ các cây bóng mát ở thành phố Hồ Chí Minh và rừng miền Đông Nam Bộ, một nguồn lấy từ miền cao nguyên Nam Trung Bộ, với cao độ trung bình < 600m, như các vùng Nha Trang và Bình Thuận. Ngoài ra còn có một số loài Ngọc điểm màu đỏ, màu trắng, màu gạch tôm được nhập nội từ Thái Lan. Di nhiên các cây lan được lấy từ rừng miền Đông Nam Bộ thì chúng sinh trưởng và phát triển ở thành phố Hồ Chí Minh tốt hơn các loại lan lấy từ miền cao nguyên. 

Ngọc điểm là một cây lan chịu hạn khá tốt, nhưng nó thích ẩm. Ẩm độ càng cao, rễ càng mọc nhanh và phát triển rất tốt. Ẩm độ lý tưởng 40-70%. Tuy nhiên phải nhớ Ngọc điểm là loại lan độc trụ vì thế giá thể phải thật thoáng. Rất đơn giản, chỉ cột chặt cây lan vào một cây tựa, đặt vào chậu khoảng 3 cục than gỗ thật to là đủ, nếu không có than có thể đặt vào miếng ngói cong. Ngọc điểm có thể trồng rất tốt trên các loại giỏ bằng gỗ hay các thân cây sống hoặc chết. Chính do cấu tạo giả thể thoáng, nên ta có thể tưới nước cho Ngọc điểm 2 lần/ngày vào mùa mưa từ đầu tháng 5 đến cuối tháng 11, 3 lần/ngày từ đầu tháng 11 đến cuối tháng 1. Từ đầu tháng 2 đến cuối tháng 4 ta chỉ tưới mỗi ngày một lần cho cây đủ sống. Mùa nghỉ thực tế của cây lan Ngọc điểm nên bắt đầu sau khi cây tàn hoa và kéo dài cho đến khi rễ mới xuất hiện lúc mùa mưa bắt đầu

2. Ánh sáng

Ngọc điểm là loại lan ưa sáng 60%, ánh sáng trực tiếp để làm cây bị bỏng lá, cường độ ánh sáng thay đổi từ 15.000-20.000 1m/m². Tuy nhiên, nếu cây lan được trồng trong điều kiện quá rợp, cây tăng trưởng chậm và yếu ớt, bộ rễ phát triển kém, cây khô ra hoa. Nhưng sự ra hoa của lan Ngọc điểm không phải do ánh sáng nhiều hay ít, nắng hay rợp, tất cả là do thời gian chiếu của ánh sáng trong ngày. Vì thế cây lan Ngọc điểm chỉ nở hoa vào dịp Tết âm lịch, tức vào thời điểm trong năm có ngày ngắn đêm dài.

3. Nhu cầu phân bón

Việc sử dụng phân bón cho lan Ngọc điểm gần giống như Vanda, tuy nhiên lan Ngọc điểm có mùa nghỉ 3 tháng, từ đầu tháng 2 đến cuối tháng 4. Trong suốt 3 tháng cây nghỉ, ta chỉ tưới nước 1 lần/ngày và hoàn toàn không cung cấp dưỡng liệu cho cây vào tháng 12 khi cây lan chớm nụ hoa, ta thay phân
30-10-10 bằng phân 10-20-20 và một tuần lễ trước khi hoa nở cho đến khi hoa tàn, ta lại thay phân lần nữa từ phân 10-20-20 bằng phân 10-20-30, để tạo cho cây có sức chống đỡ trong mùa nghỉ.

4. Thay chậu và nhân giống

Việc thay chậu, nhân giống và cấu tạo giá thể của lan Ngọc điểm tương tự các loài thuộc giống Vanda - vi lan Ngọc điểm có mùa nghỉ nên việc thay chậu nêu tiều hành vào đầu mùa mưa. Nếu thay chậu trái mùa cây vẫn sống, nhưng thế nào cũng bị ảnh hưởng ít nhiều đến sự sinh trưởng và phát triển của cây.

5. Sâu bệnh và các vấn đề khác

Cây lan Ngọc điểm là loài bản xứ, vì thế khả năng chống chịu của nó rất cao. Nó có khả năng chống lại hầu hết các loài sâu bệnh. Tuy nhiên một cây lan mới được mang từ rừng về, được trồng ở nơi có nhiều ánh sáng trực tiếp, sẽ làm cho cây bị bỏng lá và đây là của ngõ xâm nhập của một số loài nấm và virut, điều này lắm khi cũng làm cho cây chết.

Tác giả bài viết
Nguyễn Công Nghiệp