CÁCH TRỒNG CÁC LOÀI LAN THUỘC GIỐNG CATASETUM - Nguyễn Công Nghiệp

Đây là một nhóm gồm hơn 110 loài phụ sinh hoặc trên đá, (rất hiếm gặp loài bán phụ sinh). Đây là giống lan của vùng châu Mỹ nhiệt đới, nhưng nó được phát hiện nhiều nhất ở Braxin. Giả hành mập, tròn hình trụ, cuối giả hành mang lá rộng, những lá này thường rộng khi giả hành trưởng thành. Phát hoa dài, mang nhiều hoa nhỏ hoặc lớn màu sáp.

Sự thay đổi về giống đực, cái của hoa được đặt căn bản trên màu sắc và hình dạng. Rất có thể cùng một loài trong giống Catasetum sẽ được gọi bằng nhiều tên khác nhau vì trên cùng 1 cây có thể có 2 dạng hoa hoàn toàn khác biệt. Thực tế, hoa đực được dùng một cách tổng quát để phân biệt mỗi loài, hoa cái hầu như giống nhau rất nhiều loài và đây chính là nguyên nhân gây ra sự lầm lẫn. Hoa có thể màu xanh lá cây nhạt, trắng, vàng, nâu, đỏ. Thường chúng có lấm tấm hay sọc rằn Đặc biệt hoa rất chóng tàn, khoảng 7 ngày.

1. Nhiệt độ, ẩm độ, tưới nước, mùa nghỉ

Đây là loại lan của vùng nóng, nhiệt độ lý tưởng cho sự tăng trưởng của lan có thể nóng hơn Cattleya chút ít từ 20°C - 27°C.

Ẩm độ tương đối lý tưởng cho cây là 80% Catasetum là cây chịu ẩm, với bản lá rộng, mông nên trong suốt mùa tăng trưởng từ đầu tháng 3 đến cuối tháng 4. Đây là mùa nắng cây phải được tưới 3 lần/ngày. Sau khi có những cơn mưa đầu tiên ta giảm số lần tưới 2 lần/ngày từ tháng 5 đến cuối tháng 11. Giữa tháng 10 cây sẽ bắt đầu ra hoa và tàn vào cuối 11. Sau khi hoa tàn hoặc giả hành rụng lá, đó là điều báo hiệu cho biết cây bắt đầu cần sự nghỉ ngơi. Trong thời gian này từ đầu tháng 12 đến cuối tháng 2, ta chỉ tưới nước cho cây 1 lần/ngày để duy trì sự sống. Nên lưu ý Catasetum với các giả hành mập nên nó có khả năng chịu đựng rất cao đối với thời tiết khô hạn trong suốt mùa nghỉ. Dù giả hành có nhăn nheo thế nào đi nữa, bạn cứ yên chí cây sẽ không bao giờ chết vì thiếu nước, sẽ phát triển rất mạnh trong mùa tăng trưởng và sẽ cho đợt hoa mới vào năm sau. Khi bắt đầu mùa nghỉ, ta nên tăng thêm cho Catasetum chút ít ánh sáng. Bạn cứ thử nghiệm, thực tế sẽ chứng minh cho bạn thấy những điều mâu thuẫn đó.

2 Ánh sáng, nhu cầu phân bón, giá thể

Catasetum là loài ưa sáng, nhưng không chịu được ánh sáng trực tiếp, cây cần 70% ánh sáng 15.000- 20.000 1m / (m ^ 2) Về nhu cầu phân bón, ngoài các loại phân hữu cơ, có thể dùng phân bón với công thức 30-10- 10, 1 muỗng cà phê/4 lít nước, bón cho cây 1 tuần 2 lần từ đầu tháng 3 đến giữa tháng 10. Khi cây xuất hiện nụ hoa ta bón phân 10-20-20 từ giữa tháng 10 đến giữa tháng 11. Từ đầu tháng 11 đến đầu tháng 12 ta bón phân 10-20-30 để tăng sức chịu đựng của cây trong một mùa nghỉ 3 tháng.

Giá thể của Catasetum tương tự như Cattleya nhung kết quả cho thấy trồng trong giỏ cây phát triển tốt hơn trồng chậu.

3. Cách nhân giống

Ở Việt Nam Catasetum là một giống rất hiếm. Do đặc tính sinh học với cấu tạo giả hành dự trữ nhiều chất dinh dưỡng, trên giả hành có từ 4-6 mắt ngủ, vì thế phương pháp nhân giống với một giả hành vẫn có thể đảm bảo cho cây sống và đủ sức ra hoa trong thời gian 1-2 năm. 

Số liệu theo dõi năm 1983 cho biết, với một cây Catasetum chưa được tách chiết trong vòng nhiều năm, nay được chiết thành 7 cây, mỗi cây 1 giả hành vào tháng 3, chỉ 2 tháng sau, 2 giả hành lớn trong số 7 giả hành nấy chồi đầu tiên, 5 giả hành còn lại nấy mầm không quá 3 tháng. Và kết quả cuối cùng năm 1983, 2 trong số 7 cây chiết ra hoa, đặc biệt có 1 cây ra 2 chồi hoa.

Các giả hành khi chiết được đặt nghiêng với chậu gạch nung 45°, đáy chậu chỉ để vài cục than to, chậu được để nơi có ẩm độ 90%, tưới 1 ngày 3 lần, ánh sáng 59% và kết quả như đã trình bày ở trên.

4. Sâu bệnh

Ở Việt Nam, số lượng cây Catasetum quá ít, nên tác hại của các loại sâu bệnh không được theo dõi thích đáng và không rõ rệt. Tuy nhiên ta cũng có thể ngừa bệnh bằng các loại thuốc như đa số các loài lan khác.

Tác giả bài viết
Nguyễn Công Nghiệp