Công Cụ Tốt

Nội dung

Kỹ năng cơ bản về sửa chữa xe máy - Hùng Lê

Đăng lúc: Thứ bảy - 11/11/2023 17:02, Cập nhật 11/11/2023 17:06

Nước ta hiện nay đang là một quốc gia sản xuất và tiêu thụ xe máy rất mạnh, xe máy đã trở thành phương tiện lưu thông phổ biến nhất từ thành thị cho tới nông thôn cho nên những kiến thức cơ bản về sửa chữa xe máy là kiến thức mà cả những người thợ sửa chữa cần nắm vững và những người sử dụng xe máy thông thường cũng cần biết. Bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn nắm vững những kiến thức chung về sửa chữa xe máy

Kiến thức chung về sửa chữa và phục hồi linh kiện xe máy

I. Kiến thức chung về sửa chữa xe máy

1. Phân loại sửa chữa xe máy

Nghề sửa chữa, bảo dưỡng xe máy có thể phân thành 5 loại đó là:


Phân rõ 5 loại sửa chữa xe máy giúp chuyên môn hóa quá trình sửa chữa xe

1.1 Đại tu xe máy

Xe mới hoặc xe đã qua sửa chữa sau khi chạy được một chặng đường nhất định, các bộ phận của xe đương nhiên bị hao mòn, làm cho tính năng truyền động, tính năng kinh tế, tính năng an toàn và tính năng đáng tin cậy của xe giảm rõ rệt, lúc này phải tiến hành bảo dưỡng mới có thể làm cho xe cơ bản phục hồi hoặc đảm bảo yêu cầu kỹ thuật nhất định. Việc sửa chữa làm cho tình trạng kỹ thuật của xe và tính năng vận hành đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật được gọi là đại tu.

 


Đại tu là quá trình bảo dưỡng, sửa chữa cần thiết cho xe máy sau một khoảng thời gian sử dụng nhất định, nhằm đảm bảo các tính năng của xe
 
Đại tu xe máy là công đoạn bảo dưỡng tương đối hoàn thiện, phải tháo rời toàn bộ để kiểm tra và sửa chữa, sau đó lại lắp ráp cẩn thận. Cửa hàng sửa chữa và thợ sửa chữa phải sửa đúng theo tiêu chuẩn kỹ thuật về sửa xe máy, đồng thời phải dựa theo các tiêu chuẩn về tính năng kỹ thuật có liên quan đến sản phẩm của nhà sản xuất để tiến hành điều chỉnh, đảm bảo chất lượng sửa chữa.

1.2 Trung tu xe máy

Xe máy sau một thời gian dài sử dụng, có một số bộ phận bị hỏng, tính năng sử dụng của xe kém, lúc này có thể tiến hành trung tu.

 

Về cơ ban trung tu xe máy đơn giản hơn đại tu vì không cần tháo rời toàn bộ để kiểm tra

Trung tu (bao gồm cả bảo dưỡng cấp 2, 3) xe máy là công đoạn sửa chữa tương đối toàn diện. Trọng điểm là tiến hành sửa chữa và điều chỉnh các bộ phận ảnh hưởng đến tính năng sử dụng, có thể tháo rời, kiểm tra, sửa chữa và điều chỉnh theo tiêu chuẩn kỹ thuật của đại tu, để loại bỏ sự cố. Sau khi trung tu thì cơ bản đã đạt đến hoặc khôi phục được tham số tính cũ của xe.

1.3 Tiểu tu xe máy

Tiến hành tiểu tu xe máy là để loại bỏ các hỏng hóc và sự cố gặp phải do các linh kiện tự mài mòn, do chạy xe không cẩn thận hoặc do bảo dưỡng không tốt và các nguyên nhân khác (như tai nạn xe cộ), cho nên đó là nghề vận hành sửa chữa được thực hiện theo nhu cầu. Trong đó bao gồm cả việc loại bỏ sự cố gặp phải khi xe đang chạy, loại bỏ nguy cơ tiềm ẩn được phát hiện trong quá trình bảo dưỡng, và việc sửa chữa theo kế hoạch đã định sẵn.
 


Tiểu tu xe máy để loại bỏ những hỏng hóc, sự cố do linh kiện gây ra
 

Bảo dưỡng và tiểu tu xe máy là 2 nghề có tính chất khác nhau, 2 nghề này vừa liên quan nhưng lại không ảnh hưởng đến nhau, thường là khi bảo dưỡng thì tiến hành tiểu tu, khi tiểu tu thì phải làm tốt khâu bảo dưỡng. Do vậy, ngoài việc phải loại bỏ thường xuyên các sự cố gặp phải trong quá trình vận hành xe, thì khi bảo dưỡng phải tiến hành xử lý các tai họa ngầm được phát hiện khi bảo dưỡng xe. Đối với các hạng mục tiểu tu mà do tự mài mòn và đã nắm bắt được quy luật, như thay vòng găng pit-tông, tháo lắp kiểm tra van mài và một số bộ phận đặc biệt, có thể căn cứ vào quy luật tiểu tu theo kế hoạch, kết hợp với bảo dưỡng cấp 1 theo định kỳ để tiến hành.

1.4 Sửa chữa theo từng bộ phận

Sau khi xe chạy được một hành trình nhất định, linh kiện chính hoặc linh kiện quan trọng của một bộ phận nào đó bị vỡ, mòn hoặc biến dạng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính năng sử dụng của xe, lúc này có thể chỉ tiến hành sửa chữa bộ phận đó.

2 . Tiêu chí về đại tu xe máy

Tiêu chí đại tu xe máy lấy động cơ (mô tơ) là chính, kết hợp với các bộ phận khác, nếu thấy phù hợp với điều kiện đại tu thì tiến hành đại tu.
Khi động cơ gặp 1 trong các trường hợp sau thì nên tiến hành đại tu

 

Xe cần được đại tu mỗi khi đi quá 50 000 Km
(1) Xe chạy quá 50.000km.
(2) Hệ thống bơm xăng và đánh lửa tuy bình thường, nhưng công suất hoạt động của động cơ giảm, khiến cho xe không thể chạy với tốc độ cao như trước, đặc biệt là khi xe leo dốc thường cảm thấy động cơ rất yếu.
(3) Lượng xăng tiêu hao tăng, và không thể điều chỉnh.
(4) Không có sự đốt cháy xăng hỗn hợp theo tỉ lệ quy định, hoặc chi đốt cháy xăng nguyên chất, làm cho xi lanh bị mài mòn nghiêm trọng, đã vượt quá giới hạn sử dụng.
(5) Khi động cơ làm việc thường phát ra tiếng lạch cạch từ chốt pit- tông, bạc lót thanh truyền (ổ gá cầu nối), ổ đỡ trục khuỷu và pit-tông, không thể nào loại bỏ.
(6) Áp suất nén của xi lanh không đủ, hoặc kinh kiện của động cơ bị hỏng nặng.

Đại tu xe đúng theo tiêu chí sẽ giúp cho xe hoạt động ở hiệu suất cao, nâng cao tuổi thọ cho động cơ 

II. Cách sửa chữa và phục hồi linh kiện xe máy

1. Rửa linh kiện xe máy

Mỗi khi sửa chữa những linh kiện chi tiết trong xe ta cần tháo tất cả các linh kiện đó ra và sau đó rửa sạch, như vậy mới có thể tiến hành kiểm tra và sửa chữa, mỗi linh kiện được làm bằng một vật liệu khác nhau, cho nên cũng phải sử dụng nước tẩy rửa khác nhau. Dưới đây là những phương pháp cơ bản để rửa linh kiện xe máy.

Các chi tiết linh kiện trong xe máy sau một thời gian vận hành bám nhiều bụi, dầu nhớt bẩn cần được rửa lại sạch thì mới có thể tiến hành sửa chữa

1.1 Chủng loại và cách dùng của chất tẩy rửa linh kiện kim loại

- Đối với các linh kiện là kim loại ta thường sử dụng 3 loại dung dịch tẩy rửa sau:

(1) Xăng. Thường dùng xăng (ét-xăng) công nghiệp 200, cũng có loại dùng xăng 120 hoặc 160. Đặc điểm là: khả năng khử dầu cao, dễ bay hơi, dễ đốt cháy, là chất tẩy rửa thường dùng nhất, dùng để rửa các linh kiện bằng sắt, gang và kim loại màu. Khi rửa thường dùng cách ngâm rửa hoặc lau rửa. Để tránh cho các linh kiện bằng gang thép sau khi rửa bị gỉ, có thể cho thêm dầu chống tạo gì Anti-Rust Oil 2%-3% (661, 201, 204-1) vào nước rửa cuối cùng.

(2) Dầu hỏa hoặc dầu diezel loại nhẹ. Đặc điểm của loại dầu này là: sau khi bay hơi thường để lại một ít dầu, dễ đốt cháy. Có thể dùng để rửa các linh kiện thông thường, cũng có thể dùng cách ngâm rửa.

(3) Dung dịch tẩy rửa có tính kiềm.
=> Dung dịch tẩy rửa này có tính kiểm mạnh, khi gia nhiệt dung dịch này có thể tẩy rửa dầu khoáng chất, dầu thực vật và mỡ sôi đa, thích hợp dùng để khử dầu cho các linh kiện bằng gang thường. Khi dùng trước tiên gia nhiệt lên 60°C-90C rồi ngâm hoặc xịt 5-10 giây, sau đó rửa bằng nước thường.
 
=> Dung dịch tẩy rửa này có tính kiềm tương đối yếu, khi gia nhiệt có khả năng khử dầu, dùng cho các linh kiện kim loại bị ăn mòn, thích hợp dùng để rửa các linh kiện bằng gang, thép và hợp kim. Khi dùng trước tiên gia nhiệt lên 60°C-95°C rồi ngâm hoặc xịt 5-10 giây, sau đó rửa lại bằng nước thường.
 
=> Dung dịch này có tính kiềm rất yếu, khi gia nhiệt có khả năng khử dầu mỡ. Thích hợp dùng cho các linh kiện bằng gang và hợp kim sau khi gia công và đánh bóng,
 

Có nhiều loại dung dịch tẩy rửa đa năng cho phụ kiện xe máy trên thị trường
 

Lưu ý: khi sử dụng dung dịch dễ cháy như xăng hoặc dầu hỏa, phải đảm bảo thu dọn sạch sẽ hiện trường và luôn thông thoáng, tránh xa nguồn lửa, nghiêm cấm sử dụng mồi lửa, chú ý công tác phòng cháy.

1.2 Rửa linh kiện phi kim loại

1.3 Loại bỏ muội than

Muội than thường xuất hiện trong động cơ và hệ thống xả. Để loại bỏ chúng có thể dùng máy hoặc phương pháp hóa học, hoặc kết hợp cả 2.
 
Bảng 1-7: Điều chế chất tẩy rửa muội than
 

1.4 Loại bỏ cặn nước

- Động cơ làm mát bằng nước thường bị lắng cặn nước ở trong hệ thống làm lạnh của xi lanh, ảnh hưởng đến hiệu quả làm lạnh, lúc này có thể sử dụng chất tẩy cặn nước như bảng 1-8. Phương pháp cụ thể như sau:

 
 
Bảng 1-8: Chất tẩy rửa cặn nước

2. Kiểm nghiệm linh kiện xe máy

- Sau khi làm sạch các linh kiện xe máy, phải tiến hành kiểm tra, căn cứ vào kết quả kiểm tra phân thành 3 trường hợp là:
-Sau đó lần lượt tiến hành xử lý. Có 3 phương pháp kiểm tra linh kiện, đó là:

2.1 Kiểm tra trực tiếp

Phương pháp kiểm tra trực tiếp không cần dùng máy móc hoặc các công cụ khác, chỉ cần dựa vào cảm quan của người thợ để kiểm nghiệm và phán đoán tình trạng kỹ thuật của linh kiện. Phương pháp này đơn giản, dễ thực hiện, được ứng dụng rộng rãi trong ngành sửa chữa xe máy.

Phương pháp kiểm tra trực tiếp bằng các giác quan thường được những người thợ lành nghề, nhiều kinh nghiệm sử dụng
=> Phương pháp này có tính chính xác tương đối, dựa vào cảm quan và kinh nghiệm của người thợ

2.2 Kiểm tra bằng máy

Dùng các dụng cụ đo lường, máy móc để kiểm tra sự thay đổi về kích thước và hình dạng của linh kiện, qua đó biết được số liệu chính xác rồi đối chiếu với phạm vi cho phép sử dụng là có thể xác định được tình trạng kỹ thuật của linh kiện.

=>Phương pháp này có tính chính xác cao, nhưng trước khi tiến hành phải kiểm tra cẩn thận độ chính xác của dụng cụ đo, đồng thời lựa chọn bộ phận đo sao cho hợp lý.

Kiểm tra bằng máy móc, dụng cụ đo lường cho kết quả có độ sai sô thấp, độ chính xác cao

2.3 Kiểm tra không phá hủy

Kiểm tra không phá hủy là một phương pháp được dùng để phát hiện ra các khuyết tật bên trong hoặc bề mặt vật liệu. Dưới đây là các phương thức điển hình trong kiểm tra không phá hủy:
Trong lĩnh vực sửa chữa xe máy thì phương pháp kiểm tra không phá hủy phổ biến là ngâm dầu rồi dùng búa gỗ, dùng bột nam châm

Khi kiểm tra bằng phương pháp ngâm dầu gõ búa, trước tiên phải ngâm linh kiện vào dấu hỏa hoặc dầu mazut 3-5 giây, sau đó lấy ra lâu khô bề mặt rồi rắc một lớp bột trắng (bột tan hoặc vôi bột), cuối cùng dùng một cái búa nhỏ bằng sắt gõ nhẹ lên mặt không làm việc của linh kiện. Nếu linh kiện bị nứt thì do bị rung động, dầu ngấm vào khe nứt sẽ bắn ra, làm cho bột trắng ở chỗ nứt có màu vàng.

3. Sửa chữa phục hồi linh kiện xe máy

Để sửa chữa và phục hồi các loại linh kiện trong xe máy ta có những phương pháp cơ bản sau:

3.1 Gia công bằng máy

Sửa chữa linh kiện bằng phương pháp gia công bằng máy tức là ta sử dụng các máy loại máy gia công kim loại để tiến hành sửa chữa và phục hồi cho linh kiện. Phương pháp gia công bằng máy bao gồm phương pháp:

 

Vòng găng pittong trong động cơ xe máy là một trong những số linh kiện có thể phục hồi bằng phương pháp điều chỉnh kích thước

Chân van lốp xe máy sau một thời gian sử dụng bị mòn có thể sử dụng phương pháp điều đỉnh cho khớp linh kiện

3.2 Gia công bằng lực nén

Phương pháp gia công bằng lực nén có thể phân thành rèn chốn (đập bẹp), rèn to, thu nhỏ, kéo dài và cán văn. Tức là chuyển kim loại ở phần không làm việc của linh kiện đến chỗ bị mài mòn.

Ví dụ: 
 
 

3.3 Hàn nối

Hàn hơi là phương pháp dùng để nối kim loại những phần linh kiện bị nứt, đứt gãy bằng cách dùng nhiệt năng của khí có thể đốt cháy (acetylene C₂H₂) sinh ra khi đốt cháy trong oxy, làm cho linh kiện cần hàn và que hàn tan chảy ra rồi tiến hành hàn nối kim loại. Ưu điểm của hàn hơi đó là thiết bị đơn giản, thao tác linh hoạt, tiện lợi, có thể hàn nối nhiều loại vật liệu bằng kim loại, gia nhiệt từ từ, có thể hàn các vết nứt và khe hở trong ống thép của khung xe, hay thân vỏ hộp động cơ,..

Trong sửa chữa xe máy hàn nối tương đối đơn giản, tiết kiệm thời gian và chi phí sửa chữa

3.4 Phun mạ kim loại

Phun mạ kim loại chính là dùng luồng hơi với tốc độ cao phun kim loại đã nóng chảy lên bề mặt linh kiện đã chuẩn bị sẵn.
=>Phun mạ kim loại được ứng dụng tương đối rộng rãi trong ngành sửa chữa xe máy, ô tô và các loại máy móc khác, chủ yếu dùng để sửa chữa phục hồi các vết nứt của trục khuỷu, trục cam trên nắp máy và các linh kiện khác.

3.5 Gắn keo

Gắn keo tức là lợi dụng tác dụng kết hợp hóa học giữa chất keo với linh kiện để vá các khe nứt của linh kiện (như vá thân vỏ ở 2 bên hộp động cơ và các linh kiện cần phải lắp ráp thật khít), keo gắn còn có thể và các mảnh vỡ của linh kiện.

Chất keo dùng để gắn có:
- Keo cồn tức là dùng cồn gỗ tổng hợp thành syrup có chứa glycerin. Thường dùng để ngăn cách linh kiện với đĩa ma sát.

- Epoxy được tổng hợp bởi Bisphenol A và Propylene Oxide (PO) trong dung môi Sodium hydrate (NaOH). Có ưu điểm chống thấm, chống kiềm axit, và có tính kết dính, không chỉ có thể gắn kết các vật liệu bằng kim loại, mà còn có thể gắn kết cả các vật liệu phi kim loại.

- Hiện nay động cơ xe máy thường sử dụng phương pháp gắn keo dán nhạy áp, rất nhiều bộ phận dùng keo dán nhạy áp thay thế cho Epoxy tiện lợi hơn nhiều, vì lớp keo dán nhạy áp dễ cạy bỏ, khi tháo các linh kiện của động cơ cũng đỡ vất vả hơn.


 

Phương pháp gắn keo được sử dụng rộng rãi trong sửa chữa xe máy
 

Bài viết liên quan