Sâu bệnh trên cây cacao và biện pháp phòng trừ

Một số loại côn trùng hại chính cây Cacao

- Mối: là tác hại lớn đối với cây Cacao, có nơi mối phá hại từ 50 - 60%.

Triệu chứng: Mối hại nhất là giai đoạn cây Cacao còn non (trồng mới). Mỗi cắn ngầm dưới đất hay sát mặt đất làm cho cây khô héo và chết.

Biện pháp phòng trừ

Dùng thuốc Confidor nồng độ 20cc thuốc pha với 10 lít nước. Phun vào hỗn hợp đất + phân trước khi trồng. Trồng xong phun trở lại trên cây và phun quanh gốc Cacao.

Một bình thuốc đã pha có thể xử lý 60 - 80 hố, 01ha cần  0, 3 - 0,4  lít thuốc. Nếu nơi nhiều mối cần 1 lít thuốc để dự phòng phun.

Bọ cánh cứng hại lá (Apogonia spp, Adoretus spp) Bọ cánh cứng ăn lá Cacao thuộc nhiều loại khác nhau như bọ nâu, bọ xám, bọ hung kim.

Tập tính: Thường ăn lá vào ban đêm, ban ngày trú ngụ nơi tối hay dưới đất.

Biện pháp phòng trừ:

Thường xuyên làm sạch cỏ không cho côn trùng trú ngụ.

Có cây che bóng, che túp hợp lý, nhất là cây Cacao ở giai đoạn kiến thiết cơ bản.

Dùng thuốc hoá học như Basudin, Sevin... phun theo nồng độ hướng dẫn, nên phun vào buổi chiều.

- Bọ chích hút (Psrudodoniella): Chích hút nhựa trên thân, quả làm tế bào chết dẫn đến năng suất không cao.

Biện pháp phòng trừ:

Tránh dùng cây che bóng có côn trùng ký sinh.

Dùng thiên địch kiến đen để phòng trừ.

Chú ý: Để kiến đen tồn tại, trước hết phải tiêu diệt kiến vàng tạo môi trường cho kiến den tồn tại và phát triển, lấy lá dừa làm tổ cho kiến,

Dùng kiến đen làm thiên địch: không cho ngài đẻ trứng trên quả.

- Sâu đục thân (sâu hồng) Glenia celia: Sâu thường đục phần thân và cành, đùn phân và mạt cưa ra ngoài miệng lỗ đục rơi xuống đất. Cành, thân bị đục sẽ khô héo và chết. Biện pháp phòng trừ:

Thường xuyên kiểm tra đồng ruộng phát hiện sớm, cắt bỏ thân, cành bị sâu và tìm diệt.

Dùng thuốc hoá học như Basudin 50EC, Polytrin 440 ND, Supracide 40 ND... phun đều các cành non nơi sâu thích đục.

- Sâu đục trái Cacao: Ký chủ trên cây chôm chôm, là sâu hại chính ở Đông Nam châu Á. Việt Nam mới trồng Cacao nên cần đề phòng loại sâu hại này (đối tượng kiểm dịch).

Triệu chứng: Quả chín không đều, bổ quả thấy sâu làm dính các hạt vào nhau (kết hòn). Sâu sống 2 - 3 tuần sẽ biến thành nhộng, sau vũ hoá thành ngài (thành trùng). 5 - 8 ngày sau sẽ đẻ trứng trên vỏ quả Cacao. Trứng nở, sâu đục lỗ chui vào cùi quả. Vòng đời của sâu đục quả 35 ngày.

Biện pháp phòng trừ:

Không cho đưa quả đi nơi khác, không trồng cây chôm chôm trong vườn Cacao.

Trồng dòng Cacao có vỏ quả cứng để kháng

Sử dụng thuốc trừ sâu (nên thận trọng côn trùng đề kháng thuốc), nên thay đổi thuốc dùng và phun đúng nồng độ hướng dẫn.

Khi phát hiện nhộng trên lá thì dùng thuốc hoá học để tiêu diệt.

Thu hoạch quả thường xuyên, tỉa cành, tạo hình thông thoáng (đây là kỹ thuật chính hạn chế sâu đục quả Cacao).

- Các loại sâu khác như sâu đo, sâu cắn lá, bọ nẹt... khi phát hiện dùng thuốc hoá học phòng trừ. 

Một số động vật hại Cacao: Khỉ, chuột, sóc, chim gõ kiến...

Tác hại: Bẻ quả, đục quả khoét lỗ, gặm quả, nhất là quả già gần chín.

Biện pháp phòng trừ: Đặt bẫy đánh bắt, dùng biện pháp xua đuổi. Hiện nay có một số thuốc gây nhiễm vi rút gây hại qua đường máu đối với các động vật trên.

Bệnh hại

Cũng như các loại cây trồng khác, cây Cacao thường bị các loại bệnh phát triển mang tính cục bộ từng vùng. Do đó công tác kiểm dịch thực vật phải đặc biệt coi trọng.

Nguyên nhân bệnh phát triển:

Do khoa học kỹ thuật phát triển.

Hệ thống cây trồng ngày càng đa dạng.

Sử dụng nhiều thuốc hoá học dẫn đến côn trùng và bệnh hại kháng thuốc.

Biện pháp tốt nhất để phòng trừ:

Chọn giống kháng (trước, trong và sau khi trồng). Giống mang tính kháng đa gen mang tính bền vững hơn đơn gen.

Dùng các biện pháp canh tác tổng hợp thích nghi cho cây Cacao nhưng không thích nghi đối với côn trùng và bệnh hại.

Dùng phương pháp phòng trừ sinh học, phóng thích các tác nhân sinh học (côn trùng, nấm) vào môi trường: Đất, nước, cây, làm giảm thiểu sâu bệnh hại. Song phương pháp này ít sử dụng vì hiệu quả thấp do chi phí lớn. Dùng thuốc hoá học bằng các loại thuốc lưu dẫn nội hấp trong cây hạn chế ảnh hưởng đến môi trường.

- Bệnh Phytophthora: Bệnh này ký sinh trên 150 loài thực vật khác nhau, đồng thời bệnh Phytophthora cũng rất nhiều chủng. Ở Đông Nam Á thường phát triển bệnh Phytophthora palmivora. Nam Phytophthora palmivora nằm trong đất, khi có độ ẩm cao thì phát triển. Mưa lớn bắn lên hoặc do kiến, mối và bọ cánh cứng làm môi giới lây lan trên thân, lá, quả Một quả bị bệnh nặng có thể có 4 triệu bào tử lây lan.

Triệu chứng: Trên quả, thân và lá thành thục khi bệnh xuất hiện thì vết bệnh cứng (ân tay vào thấy cứng), nếu mềm là bệnh khác. Riêng lá non dễ bị xù chết. Để phát hiện bệnh Phytophthora palmivora thường kiểm tra vào buổi chiều vết bệnh ẩm từng vùng. Nếu trên thân cây lấy dao gọt vỏ Cacao thấy vết bệnh màu đỏ. Cây, quả Cacao hơi ủ rũ (không tưới như những cây khác) do dinh dưỡng không vận chuyển được.

Biện pháp phòng trừ:

Chọn giống kháng bệnh.

Bón phân hữu cơ hoai, đặc biệt là phân gia cầm tạo xạ khuẩn kháng bệnh.

Dùng thuốc hoá học: Dùng các loại thuốc lưu dẫn nội hấp Phosphonas, khoan lỗ tiêm thuốc đã pha vào thân cây.

Cách tiến hành:

Dùng Phosphonas pha với nước lọc (nước sạch) tỷ lệ 1/1 . Dùng mũi khoan 5,5mm khoan sâu lớn hơn đầu tim bơm (khoảng 30-40mm).

Chú ý: Khoan hơi sâu để tạo một khoảng trống trong thân cây để thuốc ứ đọng bên trong dần dần chuyển thuốc đi lên phía trên thân thông qua mạch gỗ, sau được quang hợp chuyển qua mạch libe xuống cành và rễ.

Khi khoan lỗ tiêm thuốc, không nên chọn đệm hoa mà chọn chỗ trơn và chỗ lồi trên thân. Nên khoan thẳng 90°, cách mặt đất từ 0,3 - 0,5m trên thân chính.

Tùy thuộc vào chiều cao và đường kính tân để xác định liều lượng thuốc tiêm. Cứ 1 m đường kính tán cần 20cc thuốc đã pha.

Tiêm thuốc vào thời gian trời khô ráo. Một năm tiêm 2 lần (6 tháng/lần). Tiêm vào buổi sáng sớm.

Chú ý: Thuốc Phosphonas sử dụng rất hiệu quả cho nhiều loại cây có bệnh Phytophthora palmivora như sầu riêng, xoài, bơ, mít... Phương pháp tiêm không gây hại đối với môi trường, con người và động vật. Hiệu quả trị bệnh cao, giảm chi phí trong sản xuất. Tác dụng thuốc tốt nhất đối với cây trên 3 năm tuổi. Ngoài ra phòng trừ bệnh Phytophthora palmivora ngoài Phosphonas ra còn có các loại thuốc Copper hydroxide, Coper sulfat, Mancozel, Rhidomin MZ 72WP... phun để phòng trừ.

- Bệnh VSD (bệnh chết ngược do tắc mạch dẫn H32): Bệnh này xuất hiện ở Đông Nam Á, các nước khác chưa thấy xuất hiện.

Triệu chứng bệnh:

Lá vàng, có đốm xanh trên lá.

Cuống lá mạch dẫn hoá nâu (chạy theo cuống lá

khi chẻ cuống lá thấy xuất hiện).

Sở vào biểu bì trên cành bị bệnh thấy nhám, sần như da cá sấu (lấy dao chẻ cành thấy mạch dẫn hoa nâu).

Khi rụng nách cuống lá có nấm màu trắng. Nấm phát tán lúc 2 - 3 giờ sáng, 8 - 9 giờ tế bào nấm sẽ chết. Nam chỉ phát tán vài mét, nêu xa hơn là do giống bị nhiễm.

Trong quá trình phát tán, tế bào nấm bám vào là non. Độ ẩm cao tế bào nấm đi vào trong cuống lá và đi ra phía ngoài của cành, quá trình này diễn biến khá lâu khoảng 3 - 4 tháng. Như vậy khi cây bị bệnh VSD cành lá vẫn phát triển, khi bị nhiễm bệnh thì lá bên ngoài vẫn phát triển bình thường, còn lá bên trong thì bị bệnh. Bệnh thường thấy vào cuối mùa mưa.

Giống Amenado rất mẫn cảm với bệnh VSD Giống Trinitario ít mẫn cảm hơn.

Biện pháp phòng trừ:

Chọn giống kháng bệnh hoặc ít bị nhiễm bệnh.

Cần chẩn đoán chính xác bệnh.

Vườn ươm cách xa vườn sản xuất.

Vệ sinh đồng ruộng, cắt tỉa cành bị bệnh sâu vào phía trong 30cm, chôn vùi cành lá bệnh.

- Bệnh cong lá (Thán thư) do nấm Colletotri chum gây ra.

Triệu chứng:

Có nhiều vết đen trên lá (gân lá vẫn xanh).

Cuống lá, đầu quả vết bệnh ăn lõm vào trong (bệnh Phytophthora thì nằm ở bên ngoài).

Bệnh thường xuất hiện trong mùa khô, nhất là vườn cacao thiếu hoặc không có cây che bóng, và thiếu nước.

Bệnh cong lá thường bị khi quả còn nhỏ.

Bệnh cong lá không gây thiệt hại lắm, khi cây bị bệnh lá rụng, chồi mới phát sinh nếu bị nhiễm lá cũng bị rụng.

Biện pháp phòng trừ:

Cần có cây che bóng hợp lý, nếu vườn Cacao quá khô cần tưới nước bổ sung.

Dùng các loại thuốc có gốc đồng để phòng trừ.

Ngoài ra hiện nay ở Đông Nam Á chưa xuất hiện bệnh tua mực (Witches' Broom) và bệnh sương xám (Frostypodrot), các bệnh này chỉ xuất hiện ở Châu Mỹ. Bệnh sưng cành Cacao xuất hiện ở Châu Phi. Đây là các loại bệnh nguy hiểm nằm trong danh mục kiểm dịch thực vật. Khi bệnh này phát triển sẽ ảnh hưởng đến môi trường và giảm sản lượng Cacao.

Phòng chống cháy

Hàng năm vườn Cacao có một lượng lá khô rụng xuống rất lớn cho nên cần phải làm tốt công tác phòng chống cháy. Cần làm các đường băng phòng chống cháy: Cày và làm sạch có khi mùa khô đến. Hạn chế dùng vật liệu dễ cháy che bóng cho cây Cacao trong mùa khô như cỏ tranh, rơm rạ. Tránh dùng lửa trong mùa khô khi chăm sóc các vườn Cacao.

Tác giả bài viết
Dương Phong