Nguyên tắc tạo hình bonsai - Phạm Cao Hoàn

Tạo cân đối

Một cây thiết kế đẹp cần có sự cân bằng toàn diện : từ sự tạo hình, uốn nắn cấu trúc của cây đến sự kết hợp cây với chậu.
Có ba nhân tổ chính cần lưu tâm:
- Rễ cây ăn lan.
- Hình dạng thân cây.
- Sắp đặt cành là

Rễ cây ăn lan

Rễ cây lộ ra trên mặt đất làm tăng thêm ấn tượng về sự trưởng thành và tính chất của cây. Đây là một trong những nét đặc trưng thú vị nhất của nghệ thuật cây cảnh.
Để gây được sự thích thú khi ngắm nhìn, rễ cây cần lan ra nhiều hướng quanh thân và bò rộng ra, tạo cho thân cây chỗ tựa chắc chắn.

Thân cây

Nét đặc trưng quan trọng nhất của thân cây là có ngọn đẹp (gốc to, ngọn nhỏ). Sự dày dặn ở dưới sẽ làm tăng vẻ trưởng thành, nhưng cây mọc thẳng tắp cũng sẽ làm hỏng sự hài hòa trong kiểu dáng.
Chú ý tạo cho có đường nét đẹp dưới bất kỳ khía cạnh nào. Phải tìm loại vỏ cây có cấu tạo và màu sắc phù hợp với đường nét, kèm theo tuổi tác, vẻ dày dạn phong sương cũng là điều hấp dẫn của cây cảnh. Tránh loại vỏ cây có thẹo, tỳ vết.

Cành cây

Cành cây tạo nên cấu trúc căn bản của hình bóng cây. Bạn có thể điều chỉnh nó bằng phương pháp cắt tỉa và buộc uốn dây kẽm, nhưng còn phải nhận định chắc, rõ những nét đặc trưng căn bản khi chọn cây hoặc bụi cây.
Hãy ngắm kỹ sự sắp đặt của cành mọc lên và lan ra quanh cây như một cầu thang xoắn ốc, hình dung sự hài hòa cân đối quanh thân cây. Cành mạnh khỏe đầu tiên nằm ngang phải là hàng thứ ba tính từ dưới lên trên. Mỗi cành phải thon dần từ thân và hẹp dần ở ngọn.

Điểm quan sát

Luôn luôn thiết kế một cảnh như thế nào để phô bày được nét đẹp của nó. Phía hấp dẫn nhất và ngọn cây hình chóp phải được phô ra cùng với vẻ đẹp cuốn hút của cấu trúc rễ, cùng với sự kết hợp hài hòa của cành. Tầm nhìn của bạn phải đặt từ giữa thân cây trở lên.

Kích thước – Tỷ lệ

Hầu hết cây cảnh có kích thước cao từ 15cm đến 60cm. Loại cây nhỏ được đặt vào chậu hợp tỷ lệ và loại cây lùn rất thích hợp cho mọc trên đá.
Có lúc, một nhóm cây sẽ đem lại ý tưởng, cảm giác cần xứng. Mỗi cây lại có những yếu tố, yêu cầu thiết kế hài hòa riêng, như có loại cần có đá hay đất bao quanh.

Cây và chậu

Phải cân nhắc về kích thước và sự cân đối của chậu với cây, về tất cả những đặc điểm tạo dáng và vị trí của cây trong chậu. Chậu chẳng những phải tương xứng với cây, và còn phải góp phần tăng cường thêm sự cân bằng chiều cao và sự phát triển của cây nữa.
Loại cây thanh lịch cần đặt trong chậu thanh nhã. Loại sần sùi, thô kệch đòi hỏi chậu giản dị và chắc chắn.

Điều cần tránh

Hiển nhiên là những cành tăng trưởng quá lớn không làm đẹp cho yếu tố thiết kế. Hãy cắt bỏ chúng đi. Tránh để những cành mọc đâm ngang và lan từ cùng một chỗ trên thân, hay mọc đối diện với cành khác ở cùng một độ cao trên thân. Bạn có thể điều chỉnh sự hài hòa chiều hướng của những cành này bằng kỹ thuật ràng buộc dây kẽm.
Loại cây lá lớn, tàn lá thô và cành nhỏ rất khó có thể thực hiện việc này.

Tác giả bài viết
Phạm Cao Hoàn