Cách chọn lựa bào gỗ thiết yếu

Không có gì phải giấu giếm, tôi là một người rất thích sưu tập các loại bào gỗ cầm tay và có một bộ sưu tập khoảng 250 cái theo số lượng thống kê cuối cùng. Nhiều trong số chúng được thiết kế riêng để thực hiện các tác vụ bào chuyên sâu và một số khác cũng không được sử dụng thường xuyên cho lắm. Nhưng có một loại bào gỗ nổi bật nhất mà tôi hay dùng đó chính là bào gỗ được dùng để bào khối (Block plane).

Bào gỗ dùng để bào khối (Block plane)

Thực tế là, khi tôi hỏi những người thợ mộc nghiệp dư rằng họ nên bắt đầu với loại bào gỗ nào thì loại bào gỗ này luôn là loại đứng đầu danh sách của họ. Bào gỗ dùng để bào khối là loại bào cầm tay phổ biến được người thợ mộc sở hữu nhiều hơn bất kỳ dụng cụ bào nào khác. Loại bào gỗ này có sẵn nhiều lựa chọn khác nhau như hình ảnh đại diện. Loại bào gỗ này nhỏ, nhẹ và có giá thành tương đối rẻ nhưng chắc chắn nó không phải là một món đồ chơi để trẻ em động vào.

Hình ảnh của bào gỗ khối

Nếu bạn biết cách điều chỉnh và thiết lập loại bào gỗ này đúng cách, một chiếc bào gỗ block plane có thể xử lý mọi loại công việc trong xưởng và có thể trở thành một trong những loại dụng cụ cầm tay được sử dụng nhiều nhất. Tôi sẽ thảo luận về những điểm cần lưu ý đối với bào khối, cách để thiết lập và cách sử dụng để bạn có thể dùng nó một cách hữu ích nhất. Một khi bạn đã làm việc với chiếc bào này thì bạn sẽ tự hỏi mình tại sao lại không dùng loại bào này sớm hơn.

Hình ảnh 1: Cấu tạo của bào gỗ khối

Hình ảnh 2: Các loại góc của bào gỗ khối

Những yếu tố quan trọng khi mua một chiếc bào gỗ khối

Như được thể hiện trong Hình ảnh 1 và hình ảnh dưới đây, bào gỗ khối là một công cụ khá cơ bản. Tuy nhiên, để có hiệu suất tốt nhất, hãy tránh các phiên bản rẻ tiền, sơ sài từ các cửa hàng bán dụng cụ. Những đặc điểm quan trọng nhất cần tìm kiếm trong cái bào gỗ khối tốt bao gồm một tấm đế phẳng, một núm điều chỉnh độ sâu cắt đáng tin cậy và dễ sử dụng, và một tấm kim loại điều chỉnh rãnh cắt cứng cáp (Tấm kim loại này giúp điều chỉnh kích thước của rãnh cắt, mở rộng hay thu hẹp rãnh lại giúp kiểm soát lượng gỗ bị bào đi). Bạn cũng sẽ muốn một chiếc bào gỗ mang lại cảm giác cầm nắm tốt.

Để bào gỗ khối hoạt động tốt, các bộ phận của nó phải được gia công chính xác để chúng phù hợp với nhau một cách tốt hơn và các cơ chế chuyển động hoạt động mượt mà hơn.

Khác với hầu hết các loại bào gỗ cầm tay khác có phần mặt dao quay xuống dưới, lưỡi dao của bào gỗ khối được lắp đặt sao cho phần mặt phẳng của lưỡi dao (phần được mài để tạo thành góc của lưỡi dao) hướng lên trên. Ngoài việc hỗ trợ lưỡi dao ổn định cung cấp sức ép cần thiết tại điểm mà nó tiếp xúc vào gỗ, việc hướng lên trên này này giúp dễ dàng điều chỉnh góc cắt để phù hợp với công việc. Như được thể hiện trong Hình 2a, một chiếc bào gỗ khối tiêu chuẩn có góc bề mặt đỡ lưỡi dao là 20°. Cộng thêm góc cắt lưỡi dao tiêu chuẩn là 25°, bạn sẽ có góc cắt là 45°, tương đương với các loại bào cầm tay khác. Mặc dù góc này phù hợp cho việc bào dọc theo thớ gỗ trên hầu hết các loại gỗ, nhưng nó không tốt cho việc bào ngang thớ gỗ hay là bào những loại gỗ xù, không được bằng phẳng.

Phần mặt phẳng của lưỡi dao (phần được mài để tạo thành góc của lưỡi dao) hướng lên trên

Một số nhà sản xuất sẽ cung cấp bào gỗ khối góc thấp với góc của bề mặt đỡ lưỡi dao là 12°, như được thể hiện trong Hình 2b. Sự kết hợp này với góc của lưỡi dao tiêu chuẩn là 25° tạo ra một góc cắt là 37°, phù hợp hơn cho việc cắt ngang theo thớ gỗ. Tuy nhiên, góc cắt thấp hơn này có thể tạo ra hiện tượng xé toạc trên một số loại gỗ cứng, đặc biệt là trong các khu vực có thớ gỗ phức tạp.

Bào gỗ khối góc thấp ở bên trái sẽ hỗ trợ bào ngang thớ gỗ dễ dàng hơn là bào gỗ khối tiêu chuẩn ở bên phải.

Nếu buộc phải lựa chọn giữa bào khối tiêu chuẩn và bào khối góc thấp thì tôi sẽ chọn cái sau vì nó cung cấp nhiều tùy chọn làm việc hơn. Ngoài khả năng cắt ngang thớ gỗ vượt trội với góc của lưỡi dao là 25°, bào khối góc thấp có thể được trang bị các lưỡi dao thay thế, được mài để phù hợp với nhiều loại công việc khác. Ví dụ, mài một lưỡi dao thay thế thành góc lưỡi dao 33°, và bạn đã tạo ra một góc cắt 45° giống như một chiếc bào khối tiêu chuẩn. Đi một bước xa hơn, một lưỡi dao được mài thành góc 38° sẽ tạo ra một góc cắt 50°, như được thể hiện trong Hình 2c. Góc này, được gọi là “York pitch”, rất tốt cho việc làm việc với gỗ có hình dạng phức tạp. Đối với những loại gỗ cứng và khó bào nhất, hãy mài lưỡi dao thành 50° để tạo ra một góc cắt 62°, điều này hầu như sẽ loại bỏ hiện tượng xé toạc trên gỗ (mặc dù việc bào sẽ trở nên khó khăn hơn).

Dùng bào gỗ khối góc thấp để bào các mặt phẳng có vân gỗ phức tạp

Tất nhiên, bạn cũng có thể trang bị cho chiếc bào khối tiêu chuẩn với góc lưỡi dao đã được chỉnh sửa. Ví dụ, đặt một lưỡi dao với góc 38° lên bào khối tiêu chuẩn sẽ tạo ra một góc cắt là 58°, loại bỏ hiện tượng xé toạc. Bạn hãy linh hoạt và kết hợp các góc lại với nhau để tạo ra một góc cắt phù hợp. Bạn đã hiểu ý tưởng rồi đúng không ?

Cách làm sạch, điều chỉnh và thiết lập bào gỗ khối

Làm sạch bào gỗ

Dù mới hay đã qua sử dụng, bào gỗ khối cầm tay vẫn có thể cần được làm sạch và tinh chỉnh lại các bộ phận. Tháo rời bào và làm sạch tất cả các bộ phận, linh kiện bên trong với dung dịch tinh dầu khoáng, chà sạch chúng nếu cần thiết với bàn chải đồng hoặc bông thép.

Nếu bạn để bào gỗ lên một mặt phẳng và nhận ra rằng đế của bào gỗ không phẳng, hãy làm cho nó phẳng bằng cách chà nó trên các loại giấy giấy nhám mịn, dính giấy vào kính phẳng hoặc bàn làm việc của của bạn để mài, nhớ rút lại lưỡi dao trước khi làm phẳng. Sử dụng một cái dũa kim loại để loại bỏ bất kỳ gai kim loại nào, đặc biệt là xung quanh rãnh cắt và của thân thân bào như hình ảnh 1. Bôi trơn tất cả các khớp chuyển động với dầu các loại dầu bôi trơn, mài lưỡi dao và sau đó lắp lại chiếc bào.

Cách điều chỉnh lại bào gỗ

Điều chỉnh lưỡi dao làm sao cho lưỡi dao có thể dàn đều theo chiều ngang khi nhú ra khỏi rãnh cắt, tránh bị lệch dẫn đến việc không bào được gỗ. Để làm điều này bạn hãy nhìn vào hình ảnh 1 để xem tên các bộ phận, sau đó căng nắp cần gạt để vừa vặn một chút bằng cách điều chỉnh ốc nắp cần gạt. Sau đó, điều chỉnh lưỡi dao sao cho chỉ đủ đề nhìn thấy toàn bộ cạnh khi nhìn xuống đế và điều chỉnh nó như hình ảnh dưới đây.

Để điều chỉnh lưỡi dao theo phương ngang, hãy sử dụng một cái búa nhỏ bằng đồng hoặc gỗ để gõ nhẹ nó về phía cạnh dao cho đến khi lưỡi dao phô đều ra ở rãnh cắt.

Để khiến công việc điều chỉnh trở nên nhanh chóng và dễ dàng hơn, tôi sẽ kiểm tra phần lồi ra ra của lưỡi dao bằng ngón tay cái mỗi khi tôi gõ như hình ảnh trên. Nhìn và lặp lại động tác cho đến khi lưỡi dao nhô ra một cách hoàn hảo (Một số bào gỗ cầm tay khác có cơ chế điều chỉnh ngang nhưng tôi không coi chúng là thiết yếu).

Tiếp đến, hãy vặn ốc điều chỉnh lưỡi dao để điều chỉnh độ sâu của dao cho từng loại công việc phù hợp. Đối với việc bào mịn gỗ thì độ sâu của dao có thể chỉ là vài phần nghìn của một inch. Nếu bạn mua bào gỗ cầm tay có tấm kim loại được dùng để điều chỉnh rãnh cắt thì bạn nên mở khe hở vừa đủ để ngăn chặn việc tắc nghẽn gỗ nhưng không nên mở quá lớn để tránh làm giảm hiệu suất của bào như hình ảnh dưới đây.

Để điều chỉnh rãnh cắt, hãy nới lỏng cần gạt và sau đó xoay núm xoay để điều chỉnh đóng hay mở rãnh cắt.

Khi bạn cần loại bỏ nhiều vật liệu việc sử dụng một “khe hở rộng” là điều hợp lý. Điều này cho phép nhiều gỗ được bào đi qua khe hở, giúp tăng tốc độ làm việc.

Cách thiết lập bào gỗ trước khi sử dụng

Bạn cần thu hồi lưỡi dao (đưa nó vào trong bào gỗ), sau đó tiến lên (đưa nó ra khỏi bào gỗ) một cách từ từ. Cách làm này giúp bạn tiếp cận dần độ sâu cắt mong muốn mà không làm hỏng gỗ. Khi bạn đã điều chỉnh được độ sâu cắt mong muốn và có độ dày đồng đều, hãy siết chặt nắp cần gạt. Điều này giúp giữ lưỡi dao ở vị trí cố định, không bị trượt khi bạn sử dụng bào gỗ. Nắp cần gạt nên được siết chặt đến mức đủ để giữ lưỡi dao ở chỗ, nhưng vẫn cho phép bạn điều chỉnh thêm lưỡi dao trong quá trình làm việc. Điều này giúp bạn linh hoạt điều chỉnh độ sâu cắt theo nhu cầu của công việc.

Các cách sử dụng bào gỗ khối

Bào gỗ khối cầm tay là công cụ tôi thường sử dụng cho nhiều công việc bào khác nhau. Ví dụ như, nó nhanh và sạch hơn nhiều so với việc dùng giấy nhám để loại bỏ các dấu vết của cưa gỗ

Khi bào các vết cưa, điều quan trọng là lưỡi dao của bạn phải sắc như lưỡi dao cạo và được đặt cho một đường cắt rất mịn. Việc nghiêng bào gỗ một chút sẽ làm công việc trở nên dễ dàng hơn.

Một cách sử dụng phổ biến khác của bào gỗ khối là tỉa sát các phần viền gỗ rắn trên các tấm gỗ ép. Điều này thường được thực hiện để làm cho các cạnh của tấm gỗ cứng trở nên mịn màng và thẳng hàng với mặt của tấm gỗ ép.

Để bào cạnh gỗ rắn, bắt đầu với một đường cắt thô để loại bỏ nhanh chóng phần vật liệu, sau đó điều chỉnh lại lưỡi dao cho một đường cắt mịn mà không làm hỏng lớp gỗ ép.

Dovetail là một loại kết nối gỗ truyền thống, thường được sử dụng trong việc làm tủ và các loại đồ nội thất khác. Chúng có hình dạng giống như đuôi của con bồ câu (dovetail), với các chốt và rãnh ghép lại với nhau. Khi bạn hoàn thành việc ghép nối, có thể có một số chốt dovetail lồi ra khỏi bề mặt của kết cấu.

Dovetail

Bào gỗ khối là một công cụ rất hữu ích trong việc làm bằng phẳng các chốt dovetail lồi ra. Đây là các phần của một kết cấu gỗ mà thường lồi ra khỏi bề mặt của kết cấu. Việc sử dụng máy bào khối giúp làm cho bề mặt của kết cấu trở nên mịn màng và thẳng hàng.

Khi làm mịn các mối nối, hãy hướng bào gỗ vào bên trong để tránh mối nối bị tách ra ngoài.

Tiếp đến, bào gỗ khối sẽ làm sạch các dấu vết từ máy phay và làm bo các cạnh lại, bao gồm cả việc bo phần cạnh của cửa để tạo không gian cho cánh cửa đóng mở. Các ứng dụng khác bao gồm việc điều chỉnh khoảng cách giữa cánh cửa và mặt trước ngăn kéo, làm bo các cạnh của mặt bàn, và hình thành và làm mịn các bề mặt gỗ

Mặc dù xu hướng tự nhiên là sử dụng bào khối bằng một tay, nhưng hầu hết các hoạt động chính xác đòi hỏi sự kiểm soát bằng hai tay. Việc áp dụng lực ép xuống mạnh mẽ ở phía trước của máy bào bằng một tay trong khi đẩy công cụ về phía trước bằng tay kia sẽ cung cấp sự kiểm soát tốt hơn đối với công cụ này

Nguồn tham khảo

Trong quá trình tìm hiểu thông tin để hoàn thiện bài viết này, chúng tôi có tham khảo một số dữ tiệu theo đường link dưới đây. Chúng tôi xin chân thành cám ơn các tác giả (tên được in đậm ngay sau tên tư liệu). Chúng tôi cũng không chịu bất cứ trách nhiệm gì nếu nội dung tham khảo bị thay đổi bởi bên thứ ba sau khi chúng tôi đăng bài viết này.

• 1. THE ESSENTIAL BLOCK PLANE: HOW TO CHOOSE AND USE WOODWORKING’S MOST POPULAR TRIMMER , nguồn WOODCRAFT

Tác giả bài viết
Craig Bentzley