Kỹ thuật trồng và chăm sóc rau dền - Khang Việt

Đặc tính sinh học

- Rau dền là loại rau mùa hè, mọc rất khỏe.

- Rau dền có bộ rễ khoẻ, ăn sâu nên chịu hạn và chịu nước rất giỏi.

- Lá hình thoi hay hình ngọn giáo, thon hẹp ở gốc, nhọn tù.

- Rau dền có hạt nhỏ, hạt có lớp vỏ sừng nên giữ được sức nảy mầm rất lâu ngay cả trường hợp bị vùi sâu trong đất.

- Rau dền sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 25 - 30 deg * C nếu có độ ẩm cao thì cây cho nhiều cành lá,

Tác dụng

Theo Đông y, rau dền nói chung có tác dụng bổ dưỡng và phòng trị một số bệnh thông dụng, dân gian thường dùng cả thân, lá, rễ, hột của cây rau dền để làm thuốc.

Rau dền có nhiều loại, loại lá lớn có màu đỏ tía lá dền đỏ, dền canh; đặc điểm là thân mọng nước, nấu chóng nhừ, nấu canh thì ngon hơn. Loại lá bẻ có màu xanh là đền trắng, dền xanh hay dền cơm, rau dền gai mọc hoang.

Rau dền giàu vitamin A, B, C, PP và chứa gần 10 acid amin cần thiết.

Loại rau này tính lạnh, dễ gây di ngoài (nhất là loại tía), nên không dùng cùng với các thức ăn có tính lạnh như tiết, ba ba.

Rau dền tía

Được thổ dân châu Mỹ sử dụng từ 8.000 năm trước, đến nay cây này đã được trông trên các cánh đồng hàng trăm nghìn ha. Ở Mỹ có hàng nghìn điền chủ trồng 1 rau dền và đây là một trong 40 loại thức ăn thông dụng. Thân và lá thường làm thức ăn luộc, nấu canh.

Rau dền tía vị ngọt, tính mát, giúp thanh nhiệt, làm mát máu, lợi tiểu, sát trùng, trị nọc ong, rắn rết, dị ứng mẩn ngứa, kiết lỵ, viêm vàng da. Để chữa bệnh hậu sản, dùng dền tía nấu canh hoặc xay lấy nước nấu cháo. Đắp ngoài chữa sơn ăn mặt. gan

Để phòng chữa dị ứng, giảm tác hại của xạ trị, phóng xạ, lây rau này thái nhỏ, đun sôi 300ml nước rồi cho vào; khi sôi lại thì cho 50g heo thái miếng đã được ướp gia vị và xào với tỏi sẵn. Nếu phòng bệnh thì ăn 2 – 3 lần /tuần, còn chữa trị thì ngày một lần, kỵ tiết canh.

Rễ cây được dùng làm thuốc chữa sốt xuất huyết, nôn. Các nhà khoa h học Nhật dùng các sản phẩm của dền tía để tẩy rửa chất phóng xạ, dầu hạt rau dền chữa nhiễm chất phóng xạ.

Rau dền cơm

Loại này luộc, xào, nấu canh ngọt hơn rau dền tía: làm thuốc tương tự dền ta, như lợi tiểu, chữa viêm bàng quang.

Để chữa bệnh táo bón, huyết áp cao, nhức đầu, chóng mặt, nóng phừng mặt, lấy 250g dền cơm luộc sôi 3 phút, vớt ra trộn với dầu vừng hoặc bột vừng đen, ăn với cơm.

Hạt dền cơm có vị ngọt tính lạnh. Để mát gan, trừ phong nhiệt, chữa mắt kém, dùng bài thuốc: Bột hạt rau dền uống với nước sắc hạt muồng ngủ (thảo quyết minh) 12g. Để lợi tiểu, dùng nước sắc hạt dền 20g. Hạt dền còn có ích cho khí lực, thông đại tiểu tiện, trừ giun đũa.

Rau dền gai

Chỉ dùng lá nấu canh hoặc dùng như các rau dền khác, thêm tôm hoặc thịt. Có người thích loại này vì nó có mùi vị đậm đặc biệt, dền gai luộc chấm vừng cũng là món ăn ngon bổ, phòng chữa các bệnh đường ruột.

Lá dền gai giã nát, thêm nước, chắt nước uống, đắp bã để chữa rết cắn, ong đốt lở ngứa. Toàn cây chứa nhiều muối kali nên lợi tiểu, chữa sốt. Lá dền gai chữa viêm phổi, lỵ, giã nát đắp chữa bỏng, nhọt mưng mů.

Giống

Có 2 loại giống để làm rau ăn lá:

- Rau dền trắng (còn gọi lá rau dền xanh): Cây có thân lá đều xanh: phiến lá hẹp, hình lá liễu (nên còn có tên là dền lá liễu).

- Rau dền đỏ (còn gọi là dền tía): Cây rau có loại lá hơi tròn đều hoặc tròn như vỏ hến, có loại lá dài to; thân, cành, lá có màu huyết dụ.

Ngoài ra, còn có rau dền cơm cũng là một loại cây thân thảo, phân nhiều nhánh từ gốc, thân có khía màu xanh nhạt; lá hình thoi hoặc hình trứng có cuống dài bằng phiến. Rau dền cơm cũng là món rau thông thường ở gia đình, có thể dùng bằng cách luộc hoặc nấu canh.

Thời vụ, làm đất, mật độ gieo trồng

- Gieo hạt từ tháng 2 đến tháng 7.

- Vì hạt rau dền rất nhỏ nên cần làm đất thật kỹ (làm đất nhuyễn) tạo điều kiện cho hạt nảy mầm đều, khi gieo nên trộn hạt với tro bếp để gieo cho đều.

- Kích thước luống: 0.9 - m x chiều dài (tùy theo kích thước vườn).

- Lượng hạt giống gieo ở vườn ươm từ 1.5 - 2g / (m ^ 2)

Sau khi gieo khoảng 25 - 30 ngày thì nhổ cấy (cây cao 10 – 15cm), trồng với khoảng cách: 15 x 15cm hoặc 12 x 20cm

Phân bón

- Bón lót: Kết hợp làm đất và bón lót phân cho cây: 1.2 -1.5 tan phân chuồng/1.000m. Sau khi cấy từ 5 - 7 ngày thì cây đã phục hồi nên bón thúc bằng phân urê pha thật loãng 4kg/ 1m ^ 2

Tưới nước

Tưới 1 ngày/lần. Chú ý tưới bằng nguồn nước sạch không tưới quá nhiều tránh cây bị thối rễ.

Phòng trừ sâu bệnh

Cây rau dền ít bị sâu bệnh, chủ yếu bị các loài sâu ăn lá như sâu róm, sâu xanh, sâu khoang. Có thể dùng Sherpa hoặc Sherzol để phun phòng trị.

Lưu ý: Khi dùng thuốc BVTV phải theo nguyên tắc “4 đúng” và đảm 2 bảo thời gian cách ly. Không được dùng các loại thuốc cấm, không sử dụng quá liều quy định.

Thu hoạch

Sau khi cấy ra vườn trồng 25 - 30 ngày thì có thể tiến hành thu hoạch. Thường nhổ cả cây, ít khi hái lá. Trong trường hợp bà con nông dân muốn thu hoạch rau lúc cây còn non (cây cao 10 - 15cm ) để sử dụng cũng được.

Tác giả bài viết
Khang Việt (biên soạn)