Vài nét về nghề mộc, nghệ thuật từ gỗ ở Việt Nam

Khái quát về nghề mộc

Nghề làm mộc đã có từ rất lâu đời, điều đó có thể thấy từ những khu di  tích lịch sử, những ngôi chùa, bảo tàng: Những ngôi chùa bằng gỗ cổ kính với những nét đục đẽo tinh xảo, tượng phật bằng gỗ uy nghiêm.Nhiều nhà sử học cho rằng từ thời Lý thì nghệ thuật điêu khắc gỗ hay tạc những bức tượng Phật bằng gỗ đã rất phát triển vì lúc bấy giờ dạo phật đang du nhập vào đất nước ta.

Khái niệm

Nghệ nhân đang tỉ mỉ hoàn thiện tác phẩm của mình

Nghề mộc, một nghề khi sinh ra đã có nhiều định kiến về nó. Nhiều người cho rằng công việc này là công việc bần hàn với mức lương ít ỏi chỉ đủ nuôi bản thân, tuy nhiên đây là một quan điểm sai hoàn toàn. Hiện nay trong giới “chơi” đồ gỗ thì một tác phẩm do một nghệ nhân lành nghề làm thì sẽ có giá khá cao.Vì sản phẩm làm ra là sự kết hợp hài hoà của cả bàn tay và trí não.

Bức tranh cây đa giếng nước đầu đình làm từ gỗ

Vậy nghề mộc có phải là một môn nghệ thuật không? Hoạt động chính tạo ra nghệ thuật của nghề mộc chính là khắc gỗ. Khắc gỗ là quá trình diễn đạt ý tưởng của người nghệ nhân vào một khúc gỗ vô tri, thổi hồn vào nó.Qua khái niệm này, có thể thấy công việc này thì cũng giống như những người hoạ sĩ cũng diễn đạt ý tưởng, suy nghĩ và tâm tư vào trong tác phẩm. Những pho tượng, những tác phẩm điêu khắc gỗ,..cũng giống như những bức tranh đều là nghệ thuật.

Mỗi người nghệ nhân trong nghề đều phải đấu tranh giữa con mắt nhìn đời và con mắt và con mắt nhà nghề để có thể duy trì và phát triển nghề.Không những thế thì tình yêu với nghề cũng là một thứ quan trọng để có một tâm hồn bay bổng với những tác phẩm của mình.
Có lẽ hiện nay nghệ thuật điêu khắc gỗ không còn còn phát triển như trước nữa vì người tiêu dùng đã thay thế đồ dùng gỗ bằng gốm, thuỷ tinh, nhôm, thép chất liệu này làm tăng tính hiện đại cho căn nhà.Tuy nhiên ở đâu đó trên thị trường vẫn có nhiều người tiêu dùng yêu thích sự cổ kính, mộc mạc của những sản phẩm gỗ, vậy nên nghệ thuật này sẽ không bị lụi tàn.

Ứng dụng của nghề mộc

Nghề mộc xuất hiện xung quanh chúng ta, thể hiện hằng ngày thông qua những vật dụng đơn giả như bàn, ghế, tủ quần áo, giá đỡ,..., những vật dụng vô cùng phổ biến của mỗi gia đình. Nó có rất nhiều chức năng, vai trò và phù hợp với nhu cầu sử dụng của người Việt.

Những bước tạo ra một sản phẩm gỗ

Để tạo ra một sản phẩm  gỗ người nghệ nhân phải mất nhiều thời gian cũng như chất xám để  tạo ra và phải tuân thủ theo những bước làm việc sau đây
Bước 1:Việc tạo ra ý tưởng và chọn những phôi gỗ tốt cho tác phẩm của mình,Công Việc này người nghệ nhân phải thực hiện được những việc sau: Sản phẩm cần làm gì ? Tạo hình dáng sản phẩm như thế nào ? Lựa chọn được màu gỗ cũng như phôi gỗ dùng gỗ gì ?. Hoàn thành những công việc này người nghệ nhân sẽ dễ dàng hoàn thiện tác phẩm của mình.Những loại gỗ được sử dụng nhiều nhất là những dòng gỗ hương, mụn, chò, xưa,...
Bước 2: người nghệ nhân cần làm là tạo hình cho tác phẩm của mình bằng những đường phá khối phá nét. Bước làm này sẽ phải dùng đến những loại máy móc chuyên dụng để có thể tạo hình cho tác phẩm từ phôi gỗ, sau đó phải loại bỏ những phần gỗ dư thừa để đi sâu vào những đường nét chi tiết hơn
Tiếp theo sẽ là những bước làm thủ công đó là đục, gọt nạo và đánh giấy ráp.

Những tác phẩm nghệ thuật từ nghề mộc

Một trong những tác phẩm nghệ thuật tiêu biều nhất của nghề mộc, chính là những tuyệt phẩm từ điêu khắc gỗ. Ta có thể khẳng định rằng, điều khắc gỗ chính là đỉnh cao của nghề mộc là thứ tinh hoa cao quý nhất mà nghề mộc mang lại cho nhân loại. Những tác phẩm điêu khắc gỗ là vô giá theo thời gian, bời chúng không chỉ là những hình ảnh đẹp, những bức tranh thơ mộng, mà nó còn mang dấu ấn của lịch sử. Hãy cùng chiêm ngưỡng những tinh hoa của nghề mộc qua những tác phẩm điêu khắc nổi tiếng.

Những tác phẩm điêu khắc cổ thời Nguyễn

Điêu khắc gỗ, một nghề thủ công lâu đời của người dân Việt Nam, đã xuất hiện từ thủa xa xưa. Đặc biệt vào thời Nguyễn, do yêu cầu của nhà Vua về kiến trúc cung điện tạo điều kiện phát triển cực tốt cho nghệ thuật điêu khắc này.

Những tác phẩm điêu khắc gỗ khác

Thừa hưởng những tinh túy mà cha ông đã để lại, những nghệ nhân gỗ ngày nay đã giữ lại những làng nghề và phát triển bền vững môn nghệ thuật này

Thực trạng nghề mộc ở Việt Nam hiện nay.

Từ những tác phẩm gần đây đã cho chúng ta thấy rõ được sự thay đổi của nghệ thuật này, đó chính là về công cụ và cách trình bày của tác phẩm.Vì hiện nay đã có những công cụ hiện đại hơn để hỗ trợ quá trình làm việc cùng với đó chính là từ trí óc sáng tạo của người nghệ nhân. Sự thay đổi này bước đầu đã làm cho nghệ thuật này trở nên phong phú và nhiều màu sắc hơn.
Tuy nhiên trên thực tế lại cho thấy những sản phẩm mộc đang trở thành những “món hàng hiếm“ ở thời điểm hiện tại. Bởi vì người tiêu dùng hiện nay đang ưa thích những dụng cụ mang tính hiện đại, cho nên những mặt hàng thủ công hiện nay rất kén người sử dụng, chỉ có những người có đam mê với đồ gỗ, những nhà sưu tầm đồ gỗ mới có hứng  thú. Vậy nên người sản phẩm này cần có những tiến bộ để sản phẩm có thể đáp ứng nhu cầu của nhiều người tiêu dùng hơn.

Các làng nghề truyền thống

Nếu các bạn đang muốn theo nghề truyền thống này, bên cạnh việc theo học tại các trường đại học, cao đẳng hay các trường dạy nghề có đào tạo thì các làng nghề cũng là nơi vô cùng hữu ích cho những bạn có đam mê với nghề truyền thống này.Nơi đây chính là môi trường thực tế giúp chúng ta có thêm nhiều kinh nghiệm quý báu.Các làng nghề nổi tiếng hiện nay như:
Làng nghề La Xuyên và Ý Yên Nam Định
Làng nghề Đồng Kỵ, Phù Khê Bắc Ninh
Làng nghề Canh Nậu
Làng nghề Kim Bồng Tỉnh Quảng Nam

Những công cụ cần thiết cho người đam mê

Để trở thành một người nghệ nhân giỏi đòi hỏi bạn phải có niềm đam mê tuyệt đối với nghề. Điều này có nghĩa khi bạn bắt đầu một công việc đòi hỏi sự đầu tư không chỉ về kiến thức, kỹ năng mà còn cả về mặt vật chất và tài chính của mình.  Chính vì điều đó mà bạn hãy lựa chọn những sản phẩm tốt phù hợp với công việc điêu khắc này, để tối ưu hóa những khoản đầu tư về tài chính của bạn cho môn nghệ thuật này

Bộ 12 đục chạm gỗ bằng tay

Những mũi khắc gỗ với đầy đủ các kích thước cho sản phẩm thêm nhiều đường nét khác nhau

Các mũi doa gỗ với những kích thước khác nhau

Bào gỗ bằng tay không thể thiếu cho một người thợ mộc


Lưỡi cưa gỗ hỗ trợ xể những phôi gỗ ra thành nhiều chi tiết

Kết luận

Bài viết này giúp bạn hiểu thêm về nghệ thuật điêu khắc gỗ sự hình thành của một tác phẩm điêu khắc gỗ.Hãy gìn giữ và phát triển nghề truyền thống này bằng những công cụ và nhà phân phối uy tín nhất.

Tác giả bài viết
Đỗ Ngọc Minh